Aktualności

SK 89/22: TK krytycznie o podstawach prawnych wynagrodzeń kuratorów

23 kwietnia 2025 r. Trybunał Konstytucyjny wydał wyrok (sygn. akt SK 89/22)[1], który może istotnie zmienić sytuację radców prawnych pełniących funkcję kuratorów. Orzekł w nim o niezgodności z Konstytucją RP przepisów rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 9 marca 2018 r. dotyczącego zasad wynagradzania kuratorów ustanawianych dla stron w postępowaniach cywilnych[2], które określają maksymalne stawki wynagrodzeń i zwrotu wydatków przysługujących kuratorom.

Co badał Trybunał?

Za zarzutami skarżącego, Trybunał skupił się na analizie § 1 ust. 1 i 3 wspomnianego rozporządzenia „w zakresie, w jakim przewidują, że wysokość wynagrodzenia kuratora ustanowionego dla strony w sprawie cywilnej ustala się w kwocie nieprzekraczającej 40% stawek minimalnych za czynności radców prawnych określonych w przepisach wykonawczych wydanych na podstawie art. 22⁵ ust. 3 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych[3], nie mniej niż 60 zł, a jej podwyższenie, lecz do kwoty nieprzekraczającej pełnej opłaty minimalnej, uzależnione jest od uwzględnienia przez Sąd orzekający przesłanek określonych w 1 ust. 3 ww. rozporządzenia”.

Obecnie zatem wynagrodzenie kuratora, gdy jest on radcą prawnym, może wynosić maksymalnie 40% minimalnych stawek przysługujących radcom prawnym za porównywalne czynności procesowe, a ewentualne podwyższenie tej kwoty, maksymalnie do wysokości pełnej opłaty minimalnej, jest uzależnione od szeregu czynników, takich jak nakład pracy, wartość przedmiotu sporu czy zawiłość sprawy.

Wyrok TK: naruszenie konstytucyjnej ochrony praw majątkowych

Zdaniem Trybunału, taka konstrukcja przepisów narusza art. 64 ust. 2 Konstytucji RP[4].  Przepis ten stanowi, że własność, inne prawa majątkowe oraz prawo dziedziczenia podlegają równej dla wszystkich ochronie prawnej. TK podkreślił, że rozporządzenie nie może samodzielnie kształtować podmiotowych praw majątkowych, jeśli nie opiera się na wyraźnym umocowaniu ustawowym. W zaistniałej sytuacji — ustawa nie tylko nie reguluje kwestii wynagrodzenia kuratorów, ale nawet nie wyznacza granic bazowych stawek ustalanych rozporządzeniem.

Znaczenie wyroku

Trybunał podkreślił, że obowiązująca metoda ustalania wynagrodzeń kuratorów wymaga pilnej rewizji. Z orzeczenia wynika jednoznacznie, że tak istotna ingerencja w prawa majątkowe profesjonalnych pełnomocników musi opierać się na przepisach ustawowych, a nie jedynie na regulacjach wykonawczych. Ponadto komentowany wyrok to nie tylko głos w sprawie wynagrodzeń, ale także ważny sygnał dla ustawodawcy: ochrona praw majątkowych profesjonalnych uczestników postępowań cywilnych nie może być marginalizowana. Rola kuratora niejednokrotnie wiąże się z dużym nakładem pracy, odpowiedzialnością i ryzykiem, które powinny znajdować odzwierciedlenie w adekwatnym wynagrodzeniu.

[1] Link: https://trybunal.gov.pl/postepowanie-i-orzeczenia/wyroki/art/wysokosc-wynagrodzenia-radcy-prawnego-jako-kuratora-ustanowionego-w-sprawie-cywilnej-dla-strony-nieznanej-z-miejsca-pobytu-3.

[2] Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 9 marca 2018 r. w sprawie określenia wysokości wynagrodzenia i zwrotu wydatków poniesionych przez kuratorów ustanowionych dla strony w sprawie cywilnej, Dz. U. 2018 poz. 536 z dnia 14.03.2018.

[3] Dz. U. 2017 poz. 1870 i 2400 oraz 2018 poz. 138.

[4] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Dz. U. 1997 nr 78, poz. 483 z dnia 16.07.1997.