Blog

8W chwili śmierci spadkodawcy dochodzi do otwarcia spadku. Jest to moment, w którym dochodzi do nabycia spadku z mocy prawa, co oznacza, że dziedziczenie następuje niezależnie od tego czy został sporządzony dokument je potwierdzający. Ze względów praktycznych dla spadkobiercy ważne jest jednak, by legitymować się wobec osób trzecich dokumentem potwierdzającym nabycie spadku. Wykazanie, że jest się spadkobiercą jest potrzebne na przykład, gdy chcemy swobodnie dysponować zawartością spadku, sprzedać odziedziczoną nieruchomość, wpisać swoje prawo do księgi wieczystej, czy na przykład dochodzić należności od dłużników. Potwierdzenie, że jesteśmy spadkobiercami możemy nabyć w dwojaki sposób. 

Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku kierowany do sądu

Pierwszą możliwością jest postępowanie sądowe. Jest to rozwiązanie wskazane dla spadkobierców pozostających w sporze i nie mogących dojść do porozumienia np. w kwestii dziedziczenia czy udziałów spadkowych. Kto może złożyć wniosek do sądu o stwierdzenie nabycia spadku? Zgodnie z art. 1025 Kodeksu Cywilnego może zrobić to każda zainteresowana osoba, która posiada interes prawny w wywołaniu skutków wynikających ze stwierdzenia nabycia spadku. Zazwyczaj osobami takimi są m.in. spadkobiercy zarówno ustawowi jak i testamentowi, zapisobiercy, zapisobiercy windykacyjni i ich wierzyciele, wierzyciele spadkodawcy i spadkobierców, spadkobierca spadkobiercy czy osoby uprawnione do zachowku.

Złożenie wniosku o stwierdzenie nabycia spadku nie jest ograniczone terminem. Należy jednak pamiętać, że jeżeli od chwili śmierci spadkodawcy nie minęło jeszcze sześć miesięcy, warunkiem wydania przez sąd orzeczenia stwierdzającego nabycie spadku jest złożenie przez spadkobierców oświadczenia o nabyciu lub odrzuceniu spadku. Uprawnienie do złożenia wniosku o stwierdzenie nabycia spadku nie ulega przedawnieniu. Jeżeli wniosek złoży uprawniony do zachowku, spowoduje to przerwanie biegu przedawnienia jego roszczenia o zachowek należny od spadkobiercy ustawowego.

Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku powinien zostać skierowany do sądu rejonowego w okręgu, którego spadkodawca miał ostatnie miejsce zamieszkania. Jeżeli miejsca zamieszkania w Polsce nie da się ustalić, wniosek powinien zostać skierowany do sądu miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część. Jeżeli powyższe reguły nie mają zastosowania sądem spadku jest sąd rejonowy dla m.st. Warszawy. 

Co powinien zawierać wniosek o stwierdzenie nabycia spadku? We wniosku należy oznaczyć sąd, do którego składamy wniosek, oznaczyć wnioskodawcę, jego dane, numer PESEL, adres zamieszkania. Musimy również oznaczyć osobę spadkobiercy i w tym wypadku również należy wskazać jego dane, PESEL oraz adres. Wniosek powinniśmy uzasadnić, poprzez wskazanie czego się domagamy i na jakiej podstawie, jednocześnie powinniśmy wskazać osobę, po której następuje dziedziczenie. Do wniosku należy dodać odpisy dla każdego z uczestników postępowania. 

Jako załączniki do wniosku należy również przedłożyć odpis skrócony aktu zgonu osoby zmarłej i aktu małżeństwa, jeżeli małżonek zmarłego żyje, odpisy skrócone aktów stanu cywilnego spadkobierców, to znaczy akty urodzenia mężczyzn i niezamężnych kobiet, akty małżeństwa kobiet zamężnych, a także, jeżeli spadkodawca sporządził testament wypis z oryginału testamentu notarialnego lub oryginał testamentu ręcznego. Ponadto należy uiścić opłatę od wniosku w wysokości 50 zł (odpowiednio 50 zł za jedną zmarłą osobę, 100 zł za dwie itd.) oraz opłatę od wpisu do Rejestru Spadkowego w wysokości 5 zł (w tym przypadku również odpowiednio 5 zł za jedną zmarłą osobę, 10 zł za drugą itd.)

Notarialne poświadczenie dziedziczenia

Drugim sposobem uzyskania dokumentu poświadczającego dziedziczenie jest notarialne poświadczenie dziedziczenia. Ważnym jest, że notarialne poświadczenie dziedziczenia nie może zostać sporządzone dla spadków otwartych przed 1 lipca 1984 roku. Akt poświadczenia dziedziczenia może być sporządzony w przypadku dziedziczenia testamentowego. W grę wchodzą testamenty własnoręczne, notarialne i alograficzne (inaczej urzędowe – sporządzone w taki sposób, że w obecności 2 świadków spadkodawca oświadcza swoją ostatnią wolę wobec wójta, burmistrza, prezydenta miasta, starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego), z wyłączeniem testamentów szczególnych. 

Postępowanie u notariusza podzielone jest na dwa etapy. Pierwszym jest spisanie protokołu dziedziczenia przy obecności wszystkich zainteresowanych osób. Zebrani powinni być zgodni co do kręgu spadkobierców, udziałów im przypadającym i podstaw dziedziczenia, pomiędzy stronami nie powinien istnieć żaden spór. Protokół zawiera dane, które umożliwiają ustalenie porządku dziedziczenia po spadkodawcy, oświadczenia spadkobierców. Przed sporządzeniem protokołu uczestnicy zostają pouczeni przez notariusza o odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywych oświadczeń. 

Kiedy notariusz odmówi sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia? Po pierwsze, kiedy w stosunku do spadku zostało już wydane postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku lub został już wcześniej sporządzony akt poświadczenia dziedziczenia. Drugim przypadkiem jest sytuacja, w której okaże się, że przy sporządzaniu protokołu nie są obecne wszystkie osoby, które mogą być spadkobiercami ustawowymi i testamentowymi oraz osoby, na których rzecz spadkodawca poczynił zapisy windykacyjne. Przeszkodą będzie również istnienie testamentów, które nie zostały otwarte lub ogłoszone. Ostatnią przesłanką negatywną sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia jest brak jurysdykcji krajowej, a także to, że spadkodawca był cudzoziemcem, a w skład spadku wchodzą prawa rzeczowe i nieruchomości położone za granicą. 

Akt poświadczenia dziedziczenia może sporządzić każdy notariusz, niezależnie od tego, gdzie ma siedzibę kancelarii. Jakie koszty należy ponieść w celu sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia? Kwoty zostały wskazane w art. 10a rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 czerwca 2004 roku w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej. Zgodnie z niniejszym rozporządzeniem maksymalna opłata za sporządzenie protokołu dziedziczenia wynosi 100 zł, za sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia 50 zł, a za sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia testamentowego z zapisem windykacyjnym maksymalna stawka wynosi 100 zł. Aby akt poświadczenia dziedziczenia był skuteczny, musi zostać zarejestrowany w Rejestrze Spadkowym. Wpisu do rejestru dokonuje notariusz. 

Plusy i minusy. Którą drogę wybrać?  

Każda z opisanych metod ma swoje wady i zalety. Zarówno akt poświadczenia dziedziczenia, jak i orzeczenie sądowe stwierdzające nabycie spadku mają w zasadzie tożsame skutki prawne.  Plusem postępowania przed notariuszem jest z pewnością to, że jest droga szybsza i zdecydowanie prostsza niż droga sądowa. Postępowanie sądowe jest jednak nieco tańsze, albowiem za wniosek o stwierdzenie nabycia spadku zapłacimy zasadniczo 55 zł, natomiast u notariusza kwota ta może zwiększyć się praktycznie trzykrotnie, bo aż do 150 zł. Notariusz może bowiem pobrać do 100 zł za sporządzenie protokołu dziedziczenia oraz 50 zł za sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia. Dodatkowo pamiętać należy, iż do notariusza udać możemy się tylko w sytuacji bezspornej, natomiast droga sądowa wskazana jest w sytuacji, gdy pomiędzy spadkobiercami zachodzi spór. Wybór odpowiedniej metody zależy zatem od indywidualnych potrzeb.