Blog

Intensywne opady śniegu występują w Polsce coraz rzadziej. Wystarczy jednak dzień mocniejszych opadów przy minusowej temperaturze powietrza, a na nowo pojawia się problem nieodśnieżonych chodników. Kilkucentymetrowa pokrywa śniegu bądź warstwa lodu, są nie tylko uciążliwe dla pieszych, ale także stanowią realne zagrożenie. Kto zatem odpowiada za odśnieżanie chodników? Jakie można ponieść konsekwencje za brak odśnieżania? 

Jasno wynika to z regulacji ustawy z 13 września 1996 roku o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz.U.2020.1439 tj. z dnia 2020.08.24), która w art. 5 ust. 1 pkt 4 stanowi, iż właściciele nieruchomości mają obowiązek zapewnić utrzymanie czystości i porządku przez uprzątnięcie śniegu i lodu z chodników położonych wzdłuż należących do nich nieruchomości. 

Za chodnik w rozumieniu wskazanego przepisu uznaje się wydzieloną część drogi publicznej, służącą dla ruchu pieszego, położoną bezpośrednio przy granicy nieruchomości. W momencie wprowadzania w życie wskazanego przepisu, wspomniany obowiązek spotkał się z dużą krytyką, jednak ostatecznie Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 5 listopada 1997 roku (sygn. akt K 22/97) orzekł o zgodności zapisu z Konstytucją RP.

Właściciel nieruchomości nie zawsze jednak będzie zobowiązany do odśnieżenia chodnika. W regulacji przewidziano wyłączenie, zgodnie z którym nie ma on takiego obowiązku w stosunku do chodnika, na którym jest dopuszczony płatny postój lub parkowanie pojazdów samochodowych. Co więcej, w przypadku, gdy chodnik położony jest wzdłuż danej nieruchomości, lecz oddzielony od niej pasem zieleni będącym przedmiotem własności innego podmiotu, jego odśnieżanie musi zapewnić ten podmiot (najczęściej gmina lub Skarb Państwa). Zgodnie bowiem z wykładnią przepisu, obowiązek spoczywa na właścicielu nieruchomości bezpośrednio graniczącej z chodnikiem.

Osobną kwestią jest powierzenie utrzymywania chodników w czystości podmiotowi trzeciemu. Z taką sytuacją możemy spotkać się na przykład w przypadku wspólnot mieszkaniowych, czy zarządców nieruchomości. Powierzenie przedsiębiorstwu, które zawodowo zajmuje się odśnieżaniem, wykonywania takich czynności powoduje, że to ono jest odpowiedzialne za wykonanie ustawowego obowiązku.

Zasadniczo można wyróżnić dwa reżimy odpowiedzialności związane z brakiem utrzymania chodnika w należytym stanie. Pierwszy odnosi się do właściciela nieruchomości, który jest zobowiązany do utrzymania graniczącego z nieruchomością chodnika. W przypadku niewykonania obowiązku (wynikającego z art. 5 ust. 1 pkt 4 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach), może zostać ukarany grzywną w wysokości do 1 500 złotych albo karą nagany zgodnie z art. 117 § 1 kodeksu wykroczeń.

Drugi reżim odpowiedzialności związanej z gminą ma charakter odpowiedzialności odszkodowawczej. W tym przypadku spoczywa ona na gminie. Mimo, że to właściciel nieruchomości ma obowiązek utrzymania chodnika w odpowiednim stanie, to nadzór nad wykonaniem tego obowiązku sprawuje wójt, burmistrz lub prezydent miasta, który w przypadku stwierdzenia jego niewykonania wydaje decyzję nakazującą wykonanie obowiązku, podlegającą egzekucji w trybie ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (art. 5 ust. 6-7,9 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach).

W związku z powyższym, gmina odpowiada za wyrządzoną szkodę spowodowaną nieodśnieżonym lub oblodzonym chodnikiem, jeżeli nie wykonała lub nienależycie wykonała wskazany powyżej obowiązek w reżimie art. 417 § 1 k.c. Jak wskazał Sąd Najwyższy, nadzór odpowiednich organów wymaga bieżącego monitorowania przez gminę, czy właściciel realizuje swoje obowiązki i sprawnego reagowania na wypadki ich niewykonywania (uchwała SN z dnia 24 listopada 2017 roku, sygn. akt III CZP 38/17).

Osoba, która została poszkodowana w wypadku spowodowanym nieodpowiednim stanem chodnika, może zatem dochodzić odszkodowania od gminy (oczywiście o ile poniosła szkodę). Wskazać jednak należy, że odpowiedzialność będzie zależała od tego, czy właściciel nieruchomości (lub inna osoba odpowiedzialna) dopuściła się zaniedbania. Warto również wspomnieć, że od właściciela nieruchomości nie można oczekiwać całodobowego odśnieżania czy usuwania lodu z chodnika, a trwające całą dobę opady śniegu traktować należy jako siłę wyższą, wyłączającą odpowiedzialność odszkodowawczą.

Autorzy: 

Przemysław Chmielowski – aplikant adwokacki, Kancelaria Adwokacka Duraj Reck i Partnerzy

Daniel Reck – adwokat, Kancelaria Adwokacka Duraj Reck i Partnerzy