Blog

Ograniczenia w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej w praktyce nie występują często – są to raczej sytuacje wyjątkowe. Nie oznacza to jednak, że wystąpienie takich okoliczności jest zupełnie niemożliwe. Dobitnie pokazał to przypadek wprowadzenia ograniczeń w sierpniu 2015 roku^[1] z powodu wysokich temperatur i niskiego stanu wód w zbiornikach wodnych, który uniemożliwiał skuteczne chłodzenie bloków energetycznych. Zwróćmy więc uwagę na regulacje prawne dające podstawę do wprowadzenia ograniczeń w dostawach prądu oraz na ewentualną odpowiedzialność za szkody wywołane zakłóceniem dostaw. 

Zgodnie z art. 11 ustawy Prawo energetyczne (dalej jako: u.p.e.)^[2] na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub jego części mogą być wprowadzone na czas oznaczony ograniczenia w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej w przypadku zagrożenia: (a) bezpieczeństwa energetycznego Rzeczypospolitej Polskiej polegającego na długookresowym braku równowagi na rynku paliwowo energetycznym, (b) bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej, (c) bezpieczeństwa osób, (d) wystąpieniem znacznych strat materialnych. 

Natomiast same ograniczenia w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej polegają na ograniczeniu maksymalnego poboru mocy elektrycznej oraz dobowego poboru energii elektrycznej. 

Warto jednak zwrócić uwagę, że na podstawie wspomnianej regulacji ograniczeniom podlegają jedynie obiorcy posiadający obiekt, dla którego łączna wielkość mocy umownej wynosi co najmniej 300 kW. Niezależnie od powyższego rozporządzenie wydane na podstawie art. 11 ust. 6 u.p.e.^[3] spod ograniczeń wyłącza określone kategorie obiektów, nawet jeśli moc określona w umowie przekracza 300 kW, są to m.in. szpitale i obiekty ratownictwa medycznego; obiekty wykorzystywane do nadawania programów radiowych i telewizyjnych o zasięgu ogólnokrajowym, czy też obiekty stanowiące infrastrukturę krytyczną ujętą w odpowiednim wykazie. Co istotne, zawierając umowę z operatorem, należy pamiętać o wyraźnym wyszczególnieniu wyżej wymienionych obiektów, ponieważ obiekty te korzystają z wyłączenia dopiero wówczas, jeśli zostały wyraźnie wskazane w postanowieniach umowy.

Ograniczenia wprowadzane są w drodze rozporządzenia Rady Ministrów. Rolą operatorów jest natomiast zawiadamianie o ograniczeniach w formie komunikatu o stopniach zasilania wprowadzanych w najbliższych 12 godzinach i przewidywanych na następne 12 godzin. Zawiadomienie takie ogłaszane jest w radiowych komunikatach energetycznych nadawanych przez Program 1 Polskiego Radia o godzinie 7.55 i o godzinie 19.55 oraz zamieszczane na stronach internetowych operatorów. Odbiorcy zaś obowiązani są stosować się do stopni zasilania określonych w tych komunikatach w czasie określonym w tych komunikatach.

Wspomniane stopnie zasilania ogłaszane w komunikatach określone są w tzw. planie wprowadzania ograniczeń dla odbiorców i wyznaczają maksymalny pobór mocy przez odbiorcę. Plan ograniczeń ustala i przekazuje odbiorcy operator. Odbiorca zaś zobowiązany jest dostosować swoją działalność do wspomnianego planu i praktycznie nie ma możliwości jego kwestionowania. 

Kontrolę stosowania ograniczeń sprawuje Prezes Urzędu Regulacji Energetyki. W przypadku, gdy odbiorca nie stosuje się do ograniczeń w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej, wprowadzonych na podstawie art. 11, podlega karze pieniężnej w wysokości od 10 000 zł do 15% przychodu ukaranego przedsiębiorcy, osiągniętego w poprzednim roku podatkowym.

Jeśli zatem odbiorca zobowiązany jest podporządkować się do ogłoszonych stopni zasilania i praktycznie nie ma możliwości kwestionowania planu wprowadzania ograniczeń, to warto zastanowić się nad ewentualną odpowiedzialnością za szkodę wywołaną powstałą w wyniku zakłócenia dostępu do energii elektrycznej. W tym kontekście zgodnie z art. 11 ust. 8 u.p.e. przedsiębiorstwa energetyczne nie ponoszą odpowiedzialności za skutki ograniczeń wprowadzonych rozporządzeniem Rady Ministrów. Przepis ten zasadniczo wyłącza odpowiedzialność za szkody spowodowane reglamentacją dostaw energii z wyjątkiem dwóch sytuacji. Po pierwsze, wspomniany przepis nie wyłącza odpowiedzialności przedsiębiorstw energetycznych za działania tych podmiotów podejmowane w związku z wprowadzeniem ograniczeń, jeśli były one niezgodne z prawem i przyjętymi procedurami. Poza tym konieczne byłoby wykazanie, że adekwatnym skutkiem nielegalnych działań tych przedsiębiorstw jest szkoda odbiorcy. Po drugie natomiast rozważyć można ewentualną odpowiedzialność Skarbu Państwa. Jednak podstawą takiej odpowiedzialności mogłoby być jedynie stwierdzenie, że wprowadzone ograniczenia były niezgodne z prawem, przykładowo z uwagi wydanie przez Radę Ministrów rozporządzenia wprowadzającego ograniczenia, pomimo że nie zaszły przewidziane w ustawie podstawy. Zadanie to jednak byłoby niezwykle trudne z powodu bardzo ogólnie sformułowanych przesłanek wydania rozporządzenia. Zatem odpowiedzialność za szkodę została zasadniczo wyłączona z wyjątkiem dwóch wspomnianych przypadków. Jednak przypadki te stanowią sytuację wyjątkowe, a wykazanie ewentualnej odpowiedzialności byłoby dość trudnym, choć potencjalnie możliwym zadaniem. 

Z tych względów odbiorcy otrzymujący plan wprowadzenia ograniczeń powinni odpowiednio wcześnie dostosować swoją działalność do wspomnianego planu oraz ewentualnych ograniczeń, z uwagi na okoliczność, że możliwość dochodzenia naprawienia szkody wywołanej przez wprowadzone ograniczenia jest istotnie ograniczona i zasadniczo brak jest możliwości zakwestionowania planu wprowadzania ograniczeń.

^[1] Por. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 11 sierpnia 2015 r. w sprawie wprowadzenia ograniczeń w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej (Dz. U. poz. 1136).

^[2] Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1385).

^[3] Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 8 listopada 2021 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu wprowadzania ograniczeń w sprzedaży paliw stałych oraz w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej lub ciepła (Dz. U. poz. 2209).