Blog
Osobiste uprawnienia wspólnika spółki z o.o. w zakresie prawa głosu
Kodeks spółek handlowych przewiduje określone prawa i obowiązki wspólników w spółce z o.o. Niezależnie od takich kodeksowych praw i obowiązków możliwe jest umowne przyznanie szczególnych korzyści lub też nałożenie szczególnych obowiązków. W umowie spółki dopuszczalne jest przyznanie szczególnych korzyści wspólnikowi, a więc takich uprawnień, które wykraczają poza zakres praw wynikających z modelu przyjętego w KSH. Jak wielokrotnie podkreślono w orzecznictwie, wspólnik może uzyskać szczególne, a więc przyznane właśnie jemu prawa tylko wtedy, gdy umowa spółki tak stanowi.
W literaturze przedmiotu rozróżnia się dwa przypadki uprzywilejowania wspólnika. Po pierwsze, szczególne korzyści mogą być przyznane konkretnemu wspólnikowi i są związane z jego osobą (tzw. osobiste prawa wspólnika). Po drugie, szczególne korzyści polegać mogą na uprzywilejowaniu udziału. Uprzywilejowanie udziału oznacza, że przysługuje ono każdoczesnemu właścicielowi udziałów, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. Natomiast korzyści przyznane bezpośrednio określonej osobie – wspólnikowi – związane są z nią, a nie z udziałami w spółce.
Zgodnie z art. 159 KSH, aby przyznać wspólnikowi szczególne osobiste uprawnienia, niezbędne jest wyraźne określenie w umowie spółki katalogu takich uprawnień, jak również wyraźne wskazanie wspólnika, któremu uprawnienia mają zostać przyznane. Niedopełnienie tego obowiązku obarczone jest sankcją bezskuteczności takich uprawnień wobec spółki. Najczęściej spotykanymi w obrocie rodzajami osobistych uprawnień wypływających z art. 159 KSH są prawa powoływania lub odwoływania członków zarządu, rady nadzorczej lub prawa do otrzymywania oznaczonych świadczeń od spółki. Z kolei bardzo często występującym w obrocie uprzywilejowaniem udziału jest uprzywilejowanie dotyczące prawa głosu (174 KSH).
Uznać jednak należy, iż uprawnienia osobiste mogą przybrać postać uprawnień udziałowych, wskazanych w art. 174 § 3 KSH, choć w piśmiennictwie wyrażane są poglądy odmienne, uznające, iż przywileje osobiste nie mogą dotyczyć uprawnień, jakie wchodziłyby w zakres uprzywilejowania udziałów. Doktryna prawa handlowego w zdecydowanej jednak większości przychyla się do możliwości tworzenia takiego uprawnienia w umowie spółki.
Tak skonstruowane uprawnienie osobiste wspólnika może ze sobą nieść zarówno olbrzymie korzyści, jak i okazać się bardzo uciążliwe. Co najbardziej istotne, w związku z charakterystyką uprawnienia osobistego wspólnika jako prawa podmiotowego wskazać należy, iż ma ono charakter praw niezbywalnych, wobec czego wygasa ono najpóźniej z dniem, w którym uprawniony przestaje być wspólnikiem spółki, przykładowo w sytuacji zbycia udziałów. Przy zastosowaniu takiej konstrukcji również w przypadku zbycia części udziałów pozostające przy wspólniku udziały przekładają się na liczbę głosów przysługujących wspólnikowi na zgromadzeniu wspólników, natomiast szczególne uprawnienie wspólnika co do udziałów zbytych nie przechodzi na nabywcę.
Konstruując umowę spółki, pamiętać należy, iż postanowienia umowy spółki przyznające uprawnienia osobiste nie mogą prowadzić do obejścia przepisów dotyczących ograniczonego uprzywilejowania głosowego, a także naruszać zasady równouprawnienia udziałowców wynikającej z art. 20 KSH.
Rekapitulując: chcąc w umowie spółki nadać szczególne uprawnienia jednemu bądź kilku wspólnikom, należy mieć na uwadze szereg konsekwencji, jakie niesie ze sobą takie działanie. Co więcej, oprócz szczególnych przepisów regulujących uprawnienia osobiste trzeba mieć na uwadze cel, jakiemu służyć ma konstrukcja uprawnień osobistych, a także przepisy ogólne KSH.