Blog

9 maja 2023

Przestępstwa gospodarcze i skarbowe – zakres działalności

Prowadzenie działalności gospodarczej oraz zasiadanie w organach spółek handlowych może doprowadzić (w przeważającej części przypadków nieświadomie) do powstania odpowiedzialności cywilnej i karnej. Dynamiczny rozwój gospodarczy niesie za sobą sukcesywne zwiększenie ilości regulacji prawnych, w tym norm karnych. Co istotne, odpowiedzialność karna nie jest zdefiniowana wyłącznie w Kodeksie karnym, albowiem przepisy karne regulujące warunki odpowiedzialności znajdują się również w Kodeksie karnym skarbowym, Kodeksie spółek handlowych, ustawie o rachunkowości i innych ustawach szczególnych.

Obszerność tej problematyki rodzi konieczność zapewnienia należytej ochrony prawnej osobom piastującym stanowiska zarządcze w spółce. Nasza Kancelaria prowadzi kompleksową obsługę w tym zakresie, zapewniając tym samym profesjonalną pomoc prawną menagerom.  Warto jednak od razu zwrócić się do Kancelarii, ponieważ szybka reakcja pozwala często na pozytywne zakończenie sprawy i rozwiązanie problemu.

Kancelaria Duraj Reck i Partnerzy zapewnia obsługę między innymi w następujących rodzajach spraw:

1.     solidarna odpowiedzialność członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością za zobowiązania spółki;

2.     solidarna odpowiedzialność członków zarządu spółek kapitałowych za zaległości podatkowe;

3.     odpowiedzialność karna za niezgłoszenie wniosku o opadłość spółki, nieprawidłowości związane z głosowaniem oraz wydawaniem dokumentów akcji;

4.     przestępstwa i wykroczenia skarbowe, w tym m. in. nieujawnienie przedmiotu i podstawy opodatkowania, oszustwa podatkowe, nieprawidłowości w prowadzeniu ksiąg, nieprawidłowości związane z akcyzą i cłem, przestępstwa związane z obrotem paliwami;

5.     odpowiedzialność za naruszenie obowiązków w zakresie prowadzenia ksiąg rachunkowych i sporządzania sprawozdań finansowych, odpowiedzialność biegłego rewidenta;

6.     wyrządzenie szkody w obrocie gospodarczym, łapownictwo, pranie pieniędzy, udaremnienie lub uszczuplenie zaspokojenia wierzyciela, pokrzywdzenie wierzycieli, przestępstwa przeciwko dokumentom związanym z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Odpowiedzialność członków zarządu spółek kapitałowych.

Sprawowanie funkcji członka zarządu, oprócz gratyfikacji finansowych, jest również ściśle powiązane z pewnego rodzaju odpowiedzialnością nałożoną przez obowiązujące przepisy, które przewidują szereg okoliczności, w których członek zarządu spółki może zostać pociągnięty do odpowiedzialności karnej i cywilnej. Z tego względu warto mieć świadomość rodzajów i warunków odpowiedzialności.

Odpowiedzialność członków zarządu spółek według Kodeksu spółek handlowych.

Odpowiedzialność za zobowiązania spółki regulowana jest między innymi w art. 299 k.s.h. Zgodnie z tym przepisem, członek zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością odpowiada solidarnie za jej zobowiązania, jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna. Możliwość pociągnięcia do odpowiedzialności rozpoczyna się od momentu powołania do zarządu spółki. Co ważne, nie ma przy tym znaczenia wpis w Krajowym Rejestrze Sądowym. Istotny jest sam fakt skutecznego powołania na stanowisko członka zarządu.

Bardzo istotny jest jednak fakt, że członek zarządu ma możliwość uwolnienia się od odpowiedzialności przewidzianej niniejszym przepisem jeżeli wykaże, że:

1.     we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości;

2.     w tym samym czasie wydano postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu;

3.     niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło nie z jego winy;

4.     pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewydania postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo niezatwierdzenia układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu wierzyciel nie poniósł szkody.

Ustawa przewiduje jeszcze jedno wyłączenie. Brak jest bowiem odpowiedzialności za niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości w czasie, gdy prowadzona jest egzekucja przez zarząd przymusowy albo przez sprzedaż przedsiębiorstwa, na podstawie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, jeżeli obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości powstał w czasie prowadzenia egzekucji.

Regulacja w takim kształcie wynika z przekonania, że członek zarządu powinien na bieżąco kontrolować stan finansowy przedsiębiorstwa, a brak wykonywania swoich podstawowych obowiązków nie może prowadzić do zwolnienia z odpowiedzialności. W orzecznictwie sądowym przyjmuje się, że członek zarządu powinien orientować się w sytuacji spółki i w razie jej pogorszenia podjąć odpowiednie działania.

Ewentualny wniosek o ogłoszenie upadłości winien zostać złożony w momencie, w którym wprawdzie wszystkich wierzycieli nie da się już zaspokoić, ale istnieje jeszcze majątek spółki pozwalający na co najmniej częściowe zaspokojenie jej wierzycieli w postępowaniu upadłościowym.

Odnosząc się natomiast do zakresu czasowego odpowiedzialności należy zauważyć, że dotyczy ona wyłącznie osób, które wykonywały swój mandat w okresie, w którym powinien zostać zgłoszony wniosek o ogłoszenie upadłości spółki.

Zdefiniowana odpowiedzialność jest niestety ujmowana bardzo rygorystycznie, ponieważ do jej przyjęcia wystarczy samo istnienie zobowiązania w czasie sprawowania funkcji członka zarządu, a nie jest natomiast konieczne, aby zobowiązanie w tym czasie było wymagalne.

Odpowiedzialność członków zarządu aktualizuje się, gdy egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna. To wierzyciel musi udowodnić fakt bezskuteczności egzekucji. Najczęściej wystarczające jest postanowienie komornika o umorzeniu postępowania egzekucyjnego z uwagi na jego bezskuteczność, jednak nie jest to jedyna możliwość. Wierzyciel może dowodzić tego faktu w różny sposób, a prowadzenie postępowania egzekucyjnego przeciwko spółce nie jest przesłanką konieczną. Przyjmuje się bowiem, że wystarczające jest także przedstawienie dowodu wskazującego, że w danej sytuacji nie jest realne uzyskanie zaspokojenia przez wierzyciela z pozostałego jeszcze majątku spółki.

Na koniec trzeba zaakcentować, że opisana odpowiedzialność dotyczy wyłącznie członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, nie znajdując zastosowania do spółki akcyjnej oraz prostej spółki akcyjnej.

Odpowiedzialność członków zarządu spółek za zaległości podatkowe

Zbliżony charakter odpowiedzialności przewiduje również Ordynacja podatkowa. Jej zakres jest jednak szerszy, w szczególności ze względu na krąg odpowiedzialnych podmiotów.

Zgodnie bowiem z art. 116 ustawy odpowiedzialność dotyczy zaległości podatkowych nie tylko spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, ale również:

1.     spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji,

2.     prostej spółki akcyjnej,

3.     prostej spółki akcyjnej w organizacji, 

4.     spółki akcyjnej,

5.     spółki akcyjnej w organizacji.

Odpowiedzialnością objęte są w szczególności zaległości podatkowe spółki z tytułu zobowiązań, których termin płatności upływał w czasie pełnienia obowiązków członków zarządu.

Obowiązanymi są członkowie zarządu tych spółek, jeżeli egzekucja z majątku spółki okazała się w całości lub części bezskuteczna. Istnieje możliwość zwolnienia się z odpowiedzialności, jeżeli członek zarządu wykazał, że:

1.     we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym czasie zostało otwarte postępowanie restrukturyzacyjne;

2.     zatwierdzono układ w postępowaniu o zatwierdzenie układu zgodnie z zasadami określonymi w ustawie Prawo restrukturyzacyjne;

3.     niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło bez jego winy lub

4.     wskazał mienie spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w znacznej części.

Co istotne, organ podatkowy jest zobowiązany wykazać okoliczność pełnienia obowiązków członka zarządu w czasie powstania zobowiązania podatkowego, które stało się zaległością podatkową oraz bezskuteczność egzekucji wobec spółki. Ciężar wykazania którejkolwiek z okoliczności zwalniających od odpowiedzialności spoczywa jednak na członku zarządu.

Warto zauważyć, że nie jest wymagane stwierdzenie bezskuteczności egzekucji z majątku spółki w okresie sprawowania funkcji członka zarządu. Nie określono bowiem ściśle momentu,  w którym ta bezskuteczność ma zostać stwierdzona. Stwierdzenie bezskuteczności egzekucji ustala się na podstawie każdego prawnie dopuszczalnego dowodu, jednak niezbędnym warunkiem jest wcześniejsze przeprowadzenie postępowania egzekucyjnego. Nie jest wymagane postanowienie komornika o umorzeniu postępowania egzekucyjnego, jednak postępowanie to musi doprowadzić do powstania stanu pewności, że egzekwowana wierzytelność nie może być zaspokojona z jakiejkolwiek części majątku spółki.

Konieczne jest jednak wykazanie, że zaległości wynikają ze zobowiązań, których termin płatności upłynął w czasie pełnienia obowiązków członka zarządu. Uznaje się, że chodzi o faktyczną możliwość wykonywania wszystkich czynności związanych z funkcją członka zarządu. Orzecznictwo sądowe stoi na stanowisku, że pełnienia obowiązków członka zarządu nie można wiązać tylko i wyłącznie z kwestiami formalnymi. Nie ma znaczenia wpis w Krajowym Rejestrze Sądowym, a faktyczne wykonywanie obowiązków członka zarządu w spółce (nawet po formalnej rezygnacji) może rodzić odpowiedzialność podatkową.

Co ważne, dla wyłączenia odpowiedzialności członka zarządu spółki nie ma znaczenia, kto zgłosił żądanie ogłoszenia upadłości, musi ono jednak zostać zgłoszone we właściwym czasie. Chodzi zatem o uczynienie wszystkiego, co jest możliwe ze strony zarządu (jego członków), aby nie  dopuścić do zniweczenia celu postępowania upadłościowego, czyli sytuacji, w której niektórzy wierzyciele będą zaspokajani kosztem innych. Po zakończeniu sprawowania funkcji, członek zarządu spółki może uwolnić się od odpowiedzialności za zaległości podatkowe powstałe w czasie, gdy funkcję sprawował, jeżeli wykaże, że w tym okresie nie było podstaw do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości lub wszczęcie postępowania układowego.

Brak winy członka zarządu będzie miał natomiast miejsce, gdy nie miał on żadnych realnych możliwości prowadzenia spraw spółki, a dodatkowo brak tych możliwości wynikał z przyczyn od niego całkowicie niezależnych, jak na przykład ciężkiej choroby.

Przedstawione rodzaje odpowiedzialności członków zarządu spółek kapitałowych, chociaż uregulowane w sposób bardzo rygorystyczny, dają możliwość podjęcia skutecznej obrony z uwagi na przewidziany katalog okoliczności wyłączających tą odpowiedzialność. Z tego względu warto skorzystać z profesjonalnej pomocy prawnej i uwolnienia się od odpowiedzialności lub obniżenia jej zakresu.

Odpowiedzialność karna.

Odpowiedzialność za niezgłoszenie wniosku o upadłość.

Kodeks spółek handlowych w art. 586 przewiduje odpowiedzialność członka zarządu albo likwidatora za niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości, które zagrożone jest karą grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

Wskazuje się, że regulacja ta ma zapobiegać niebezpieczeństwu wiązania się stosunkami majątkowymi lub zobowiązaniowymi z niewypłacalną spółką. Odpowiedzialność powiązana jest z działaniem w spółkach handlowych, a więc zarówno osobowych, jak i kapitałowych.

Warunki powstania obowiązku złożenia wniosku o upadłość reguluje ustawa Prawo upadłościowe. Co jednak istotne, powstanie tych okoliczności bardzo często nie jest jednoznaczne i wymaga specjalistycznej wiedzy. Niejednokrotnie organy prowadzące postępowanie zwracają się w tym zakresie do biegłego, celem wydania opinii. Warto jednak już na samym początku zwrócić się o wydanie opinii prywatnej, która może stanowić jeden z dowodów w sprawie i następnie być podstawą przy wydawaniu opinii sądowej.

Przestępstwo uważa się za popełnione już pierwszego dnia po upływie terminu od chwili zaistnienia podstaw do ogłoszenia upadłości. Czas popełnienia przestępstwa kończy się w chwili złożenia stosownego wniosku, ustania przesłanek uzasadniających zgłoszenie wniosku lub utraty funkcji członka zarządu lub likwidatora.

Opisywane przestępstwo popełnione jest przez zaniechanie. Jego istotą jest niezłożenie wniosku w sytuacji, gdy powstały do tego przesłanki. Ustawa wymaga jednak działania umyślnego i w tym zakresie możemy wyróżnić dwie sytuacje. Pierwsza – sprawca ma zamiar popełnienia przestępstwa (niezłożenia wniosku). Druga natomiast może mieć miejsce wtedy, gdy jest on świadomy ujawnienia się przyczyn upadłości, lecz nie dopełnia obowiązku zgłoszenia wniosku, ponieważ liczy na poprawę kondycji finansowej.

Warto także zauważyć, że do powstania odpowiedzialności nie ma znaczenia fakt wystąpienia szkody. Brak szkody nie prowadzi do wyłączenia odpowiedzialności, może jednak wpłynąć na ocenę stopnia społecznej szkodliwości czynu i jeżeli jest on znikomy, to wówczas nie mamy do czynienia z przestępstwem. Niski stopień społecznej szkodliwości może natomiast mieć istotne znaczenie dla wymiaru kary.

Do przypisania odpowiedzialności na podstawie art. 586 k.s.h. nie wystarczy jednak wyłącznie wykazanie stanu uzasadniającego złożenie wniosku o upadłość. Konieczne jest ponadto wykazanie stanu świadomości sprawcy.

Nieprawidłowości przy głosowaniu

Odpowiedzialności karnej określonej w Kodeksie spółek handlowych podlega również osoba, która w celu umożliwienia bezprawnego głosowania na walnym zgromadzeniu lub bezprawnego wykonywania praw mniejszości:

1.     wystawia fałszywe zaświadczenie o złożeniu dokumentu akcji uprawniającej do głosowania lub fałszywe świadectwo rejestrowe,

2.     użycza innemu dokumentu akcji, która nie uprawnia jej właściciela do głosowania,

3.     wystawia fałszywe zaświadczenie o prawie uczestnictwa w walnym zgromadzeniu spółki publicznej,

4.     przekazuje lub udostępnia fałszywy wykaz akcjonariuszy uprawnionych do uczestnictwa w walnym zgromadzeniu spółki publicznej .

Przestępstwo zagrożone jest karą grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do roku.

Zasady te dotyczą wyłącznie spółki akcyjnej. Przestępstwo mogą popełnić członkowie zarządu lub likwidator spółki i wymaga się w tym przypadku działania umyślnego. Istotną okolicznością jest to, że skazanie za takie przestępstwo powoduje wygaśnięcie funkcji członka zarządu i zakaz powoływania w przyszłości, który ustaje dopiero po upływie piątego roku od chwili uprawomocnienia się wyroku skazującego, z wyjątkiem sytuacji, w których wcześniej doszło do zatarcia skazania.

Nieujawnienie przedmiotu lub podstawy opodatkowania

Kodeks karny skarbowy, w odróżnieniu od Kodeksu karnego, przewiduje, że przestępstwa i wykroczenia skarbowe można popełnić wyłącznie umyślnie. Wyjątki od tej zasady muszą być każdorazowo wyrażone w poszczególnych przepisach.

Przepis art. 54 Kodeksu karnego skarbowego stanowi, że podatnik, który uchylając się od opodatkowania, nie ujawnia właściwemu organowi przedmiotu lub podstawy opodatkowania lub nie składa deklaracji, przez co naraża podatek na uszczuplenie, podlega karze grzywny albo karze pozbawienia wolności albo obu tym karom łącznie. Jeżeli natomiast kwota podatku narażonego na uszczuplenie jest niskiej wartości (tj. nie przekracza dwustukrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia), sprawca podlega karze grzywny. Jeżeli kwota podatku narażonego na uszczuplenie nie przekracza pięciokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia w czasie jego popełnienia, sprawca podlega karze grzywny wyłącznie za wykroczenie skarbowe.

Użyte określenie „podatnik” należy każdorazowo odnieść do rodzaju podatku, od którego sprawca się uchyla. Może się zdarzyć, że podatnikiem nie będzie osoba fizyczna i wtedy odpowiedzialność ponosi osoba, która na podstawie przepisu prawa, decyzji właściwego organu, umowy lub faktycznego wykonywania zajmuje się sprawami gospodarczymi, w szczególności finansowymi takiego podmiotu.

Do popełnienia przestępstwa dochodzi w przypadku nieujawnienia przedmiotu lub podstawy opodatkowania albo niezłożenia deklaracji podatkowej.

Dla bytu przestępstwa niezbędne jest wystąpienie skutku w postaci narażenia na uszczuplenie podatku. Kodeks karny skarbowy ma bowiem na celu zabezpieczenie interesów fiskalnych państwa, zatem jego istotą jest ochrona należytego wypełniania zobowiązań podatkowych.

Ważne jest, że odpowiedzialność uzależniona jest od istnienia tzw. zamiaru bezpośredniego, co oznacza, że sprawca musi mieć zamiar polegający na chęci uchylenia się od opodatkowania.

Oszustwo podatkowe

Kodeks karny skarbowy przewiduje odpowiedzialność podatnika za podanie nieprawdy lub zatajenie prawdy przy składaniu deklaracji podatkowej lub oświadczenia, a także za niedopełnienie obowiązku zawiadomienia o zmianie danych objętych deklaracją lub oświadczeniem. Do wypełnienia znamion przestępstwa konieczne jest wystąpienie skutku w postaci narażenia podatku na uszczuplenie.

Czyn z art. 56 k.k.s. polega na wprowadzeniu w błąd organu podatkowego co do okoliczności, od których zależy wysokość należnego podatku. Przyjętą zasadą jest, że podatnik samodzielnie wylicza podatek, stosując się do obowiązujących przepisów, a następnie ten podatek uiścić.

Poświadczenie nieprawdy to podanie przez podatnika informacji niezgodnych ze stanem faktycznym. Zatajenie prawdy polega natomiast na zaniechaniu podania wszystkich okoliczności istotnych dla ustalenia wysokości podatku.

Nie każda nierzetelność podatkowa stanowić będzie umyślne oszustwo podatkowe. Jak stwierdził bowiem Trybunał Konstytucyjny, nierzetelność podatkowa nie powinna być utożsamiana automatycznie z dokonaniem oszustwa podatkowego, z czym wiąże się sankcja karna w k.k.s. Ustalenie istnienia tego przestępstwa jest bowiem uzależnione od przypisania winy i działania umyślnego. Sąd orzekając o przypisaniu sprawcy czynu przestępnego, musi wziąć pod uwagę okoliczności konkretnej sprawy, jak również zbadać kwestię świadomości podatnika.

Co ważne, również w tym przypadku, jeżeli podatnikiem nie jest osoba fizyczna, to odpowiedzialność ponosi osoba, która na podstawie przepisu prawa, decyzji właściwego organu, umowy lub faktycznego wykonywania zajmuje się sprawami gospodarczymi, w szczególności finansowymi takiego podmiotu.

Odpowiedzialność z Ustawy o rachunkowości.

Ustawa o rachunkowości również przewiduje, w pewnych przypadkach, powstanie odpowiedzialności karnej.

Zgodnie z jej przepisami (art. 77-79) karalne jest między innymi:

1.     dopuszczenie do nieprowadzenia ksiąg rachunkowych, prowadzenia ich niezgodnie
z przepisami ustawy, bądź podawania w księgach nierzetelnych danych;

2.     dopuszczenie do niesporządzenia sprawozdania finansowego, skonsolidowanego sprawozdania finansowego, sprawozdania z działalności, sprawozdania z działalności grupy kapitałowej, sprawozdania z płatności na rzecz administracji publicznej, skonsolidowanego sprawozdania z płatności na rzecz administracji publicznej, sporządzenia ich niezgodnie z przepisami ustawy lub zawarcia w tych sprawozdaniach nierzetelnych danych;

3.     sporządzenie przez biegłego rewidenta niezgodnej ze stanem faktycznym opinii
o sprawozdaniu finansowym i stanowiących podstawę jego sporządzenia księgach rachunkowych jednostki lub sytuacji finansowo-majątkowej tej jednostki;

4.     zaniechanie poddania sprawozdania finansowego badaniu przez biegłego rewidenta;

5.     nieudzielenie lub udzielenie niezgodnych ze stanem faktycznym informacji, wyjaśnień, oświadczeń biegłemu rewidentowi;

6.     niedopuszczenie biegłego rewidenta do pełnienia obowiązków;

7.     niezłożenie sprawozdania finansowego do ogłoszenia.

Katalog podmiotów, które mogą ponieść odpowiedzialność za przestępstwa związane z księgami rachunkowymi jest szeroki. Jest to bowiem każda osoba, na którą przepisy ustawy o rachunkowości nakładają obowiązki związane z prowadzeniem ksiąg rachunkowych. Krąg podmiotów jest uzależniony od formy organizacyjno-prawnej jednostki. Może to być więc członek zarządu spółki partnerskiej (o ile został powołany), członek zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub członek zarządu spółki akcyjnej.

W przypadku przestępstw związanych z niesporządzeniem lub nieprawidłowym sporządzeniem sprawozdania finansowego osobą, która może ponieść odpowiedzialność karną, jest ten, na kogo przepisy ustawy o rachunkowości nakładają obowiązki związane ze sporządzaniem sprawozdań, tak więc na przykład członek rady nadzorczej spółki komandytowo-akcyjnej, członek rady nadzorczej spółki z ograniczoną odpowiedzialności, członek rady nadzorczej spółki akcyjnej lub członek komisji rewizyjnej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.

Określenie „dopuszcza do” można natomiast rozumieć dwojako. Po pierwsze jako zachowanie sprawcy polegające np. na nieprowadzeniu ksiąg rachunkowych, a po drugie jako naruszenie obowiązku należytego nadzoru nad osobą mającą takie księgi prowadzić. Przestępstwo może być więc popełnione zarówno przez działanie, jak i zaniechanie.

Wyrządzenie szkody w obrocie gospodarczym

Kodeks karny przewiduje odpowiedzialność osoby, która jest obowiązana na podstawie przepisu ustawy, decyzji właściwego organu lub umowy do zajmowania się sprawami majątkowymi lub działalnością gospodarczą osoby fizycznej, prawnej albo jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej za wyrządzoną temu podmiotowi szkodę majątkową.

Co istotne, do wyrządzenia szkody musi dojść w wyniku nadużycia uprawnień lub niedopełnienia obowiązku przez sprawcę, a ponadto szkoda musi być znaczna.

Odpowiedzialność ponosi także sprawca, który sprowadził niebezpieczeństwo wyrządzenia znacznej szkody majątkowej.

Kodeks przewiduje zaostrzenie odpowiedzialności w przypadku popełnienia przestępstwa w celu osiągnięcia korzyści majątkowej albo w sytuacji, gdy szkoda majątkowa jest wielkich rozmiarów. Szkoda jest wielkich rozmiarów, gdy jej wartość w czasie popełnienia czynu zabronionego przekracza milion złotych, natomiast szkoda znacznej wartości to taka, której  wartość w czasie popełnienia czynu zabronionego przekracza 200 000 złotych.

Przestępstwo można popełnić zarówno umyślnie, jak i nieumyślnie, jednak w przypadku działania nieumyślnego ustawa przewiduje łagodniejszą karę. Warto również zauważyć, że nie podlega karze ten, kto przed wszczęciem postępowania karnego dobrowolnie naprawił w całości wyrządzoną szkodę.

Nadużycie uprawnienia to działanie polegające na przekroczeniu jego zakresu, ale również takie, które co prawda mieści się w jego ramach, ale zostało podjęte sprzecznie z celem, dla którego dane uprawnienia zostały przyznane. Niedopełnienie obowiązków to natomiast albo całkowita bierność albo działanie, które nie może doprowadzić do prawidłowego wykonania określonego obowiązku.

W orzecznictwie sądowym jednoznacznie wskazuje się, że zachowanie sprawcy jest wyznaczone przez trzy elementy:

1.     formalną powinność zachowania się sprawcy wobec pokrzywdzonego,

2.     nadużycie przez niego swoich uprawnień lub niedopełnienie obowiązków,

3.     powstanie szkody majątkowej pokrzywdzonego będącej.

Pomiędzy wskazanymi, występującymi łącznie, elementami musi istnieć związek przyczynowy oraz musi zachodzić okoliczność umyślnego działania sprawcy.

Do osób, które mogą ponosić odpowiedzialność należą między innymi wspólnik w spółce jawnej, chyba że na mocy umowy spółki został on wyłączony od prowadzenia spraw spółki, komplementariusz w spółce komandytowej, członek zarządu w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, członek rady nadzorczej w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w odniesieniu do spraw, które w Kodeksie spółek handlowych lub w umowie spółki określone zostały jako czynności wymagające uzyskania zezwolenia rady nadzorczej oraz członek zarządu w spółce akcyjnej.

Udaremnienie lub uszczuplenie zaspokojenia wierzyciela, pokrzywdzenie wierzyciela, zaspokojenie wybranych wierzycieli.

Kodeks karny, w art. 300, reguluje odpowiedzialność karną za udaremnienie lub uszczuplenie zaspokojenia wierzyciela. Jest to bardzo istotna regulacja mająca na celu ochronę interesów wierzyciela przed nielojalnym zachowaniem dłużników. Zdarza się bowiem, że dłużnik, mając świadomość istnienia wierzytelności, rozpoczyna proces wyzbywania się majątku, z którego wierzyciel mógłby prowadzić egzekucję.

Karalne jest zachowanie polegające na udaremnianiu lub uszczuplaniu zaspokojenia wierzyciela poprzez usuwanie, ukrywanie, zbywanie, darowanie, niszczenie (rzeczywiste lub pozorne) majątku, obciążanie lub uszkadzanie składników majątku. Co ważne, działanie takie musi być podjęte w przypadku grożącej niewypłacalności lub upadłości. Niedozwolone jest także takie samo działanie podjęte w celu udaremnienia wykonania orzeczenia sądu lub innego organu państwowego. Przyjmuje się, że nie jest wymagane, żeby w czasie podejmowanie sprzecznego z prawem działania istniało już takie orzeczenie, albowiem możliwe jest podejmowanie działań zmierzających do udaremnienia wykonania spodziewanego orzeczenia sądowego.

Upadłość ogłasza się w przypadku niewypłacalności. Z niewypłacalnością mamy do czynienia w sytuacji, gdy dłużnik nie wykonuje swoich wymagalnych zobowiązań. Gdy dłużnik jest osobą prawną albo jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, to niewypłacalny jest również wtedy, gdy jego zobowiązania pieniężne przekraczają wartość jego majątku, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający 24 miesiące.

Niedozwolone jest także zachowanie polegające na udaremnieniu lub ograniczeniu zaspokojenia należności kilku wierzycieli poprzez tworzenie nowej jednostki gospodarczej i przeniesienia na nią składników swojego majątku.

Co istotne, utworzenie tej nowej jednostki odbywa się zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa. Chodzi jednak o cel jej utworzenia – wyzbycie się majątku dłużnika. Warto zauważyć, że w zakresie zastosowania tego przepisu nie mieści się wykorzystanie przez dłużnika już istniejącej jednostki gospodarczej. Jednostka ta musi być nowo utworzona. Odnosząc się do kwestii nieokreślonego pojęcia „kilku wierzycieli”, to przyjmuje się, że chodzi o liczbę co najmniej trzech.

W art. 302 § 1 k.k. uregulowano także odpowiedzialność za dokonanie spłaty lub zabezpieczenia wierzytelności tylko niektórych wierzycieli. Do powstania odpowiedzialności niezbędne jest działanie w realiach grożącej niewypłacalności lub upadłości oraz działanie na szkodę pozostałych, którzy nie zostali spłaceni lub zabezpieczeni.

 

 

 

Więcej na blogu:

  • 31/10/2024

    monika witt

    Monika Gnacy-Witt

    Właściwe przeprowadzenie procesu likwidacji szkody leży w gestii ubezpieczyciela, na którego ustawodawca nałożył określone obowiązki. W postępowaniu likwidacyjnym ubezpieczyciel nie może ograniczać się jedynie do biernego oczekiwania na zgłoszenie dowodów przez ubezpieczonego; musi działać aktywnie, aby wyjaśnić wszystkie okoliczności sprawy. Postępowanie likwidacyjne nie jest jednocześnie postępowaniem spornym, w jakim mógłby funkcjonować ciężar dowodu w rozumieniu art. 6 k.c. To zadaniem ubezpieczyciela jest ocena zasadności roszczeń poszkodowanego.

  • 12/10/2024

    monika witt

    Monika Gnacy-Witt

    Właściwe przeprowadzenie procesu likwidacji szkody leży w gestii ubezpieczyciela, na którego ustawodawca nałożył określone obowiązki. W postępowaniu likwidacyjnym ubezpieczyciel nie może ograniczać się jedynie do biernego oczekiwania na zgłoszenie dowodów przez ubezpieczonego; musi działać aktywnie, aby wyjaśnić wszystkie okoliczności sprawy. Postępowanie likwidacyjne nie jest jednocześnie postępowaniem spornym, w jakim mógłby funkcjonować ciężar dowodu w rozumieniu art. 6 k.c. To zadaniem ubezpieczyciela jest ocena zasadności roszczeń poszkodowanego.

  • 26/09/2024

    monika witt

    Monika Gnacy-Witt

    Proces poprzedzający zawarcie umowy w sprawie zamówienia publicznego, choć często postrzegany przez wykonawców jako skomplikowany, składa się w rzeczywistości z jasno określonych etapów. Wykonawcy mają realny wpływ na treść dokumentów zamówienia. Przepisy przewidują możliwość zadawania pytań zamawiającemu w celu rozwiania wątpliwości dotyczących m.in. opisu przedmiotu zamówienia, warunków udziału w postępowaniu oraz kryteriów oceny ofert. W przypadku, gdy działania zamawiającego odbiegają od obowiązujących zasad, wykonawcy mają także prawo do skorzystania ze środków ochrony prawnej.