Blog

Z chwilą przekształcenia jednoosobowej działalności gospodarczej w spółkę kapitałową, spółka przekształcona wchodzi w ogół praw i obowiązków przekształcanego przedsiębiorcy. Pytanie jednak czy zawsze?

Skutkiem przekształcenia, zarówno spółki jak i jednoosobowego przedsiębiorcy, jest wejście spółki przekształconej w ogół praw i obowiązków przekształcanej spółki czy przekształcanego przedsiębiorcy. Wejście w ogół praw i obowiązków to tzw. sukcesja uniwersalna, czyli sytuacja, w której jeden podmiot wchodzi w sytuację prawną innego podmiotu. Tak się dzieje m.in. przy przekształceniu, gdy podmiot przekształcany przestaje istnieć, a w jego sytuację prawną wchodzi nowy podmiot, który przejmuje od tego przekształcanego wszystkie prawa i obowiązki.

W przypadku przekształcenia spółek (nawet cywilnych) zastosowanie sukcesji uniwersalnej nie budzi żadnych wątpliwości. Spółka przekształcana przestaje istnieć, a jej miejsce zajmuje nowa spółka, działająca w innej formie prawnej. Inaczej sytuacja wygląda przy przekształceniu jednoosobowej działalności gospodarczej w spółkę kapitałową, gdyż przedsiębiorca przekształcany to osoba fizyczna, która z chwilą przekształcenia nadal istnieje, lecz już nie jako przedsiębiorca.

Ta na pozór drobna różnica legła u podstaw niektórych orzeczeń w zakresie przejścia prawa własności nieruchomości z jednoosobowego przedsiębiorcy na spółkę przekształconą. Jak uznał Sąd Okręgowy w Warszawie (postanowienie w sprawie o sygn. akt V Ca 2041/12) oraz Sąd Okręgowy w Łodzi (postanowienie w sprawie o sygn. akt III Ca 620/16), przekształcenie jednoosobowej działalności gospodarczej w skład, której wchodzą nieruchomości, nie oznacza przejścia na spółkę przekształconą własności nieruchomości, stanowiących majątek przedsiębiorstwa. Oba sądy stanęły na stanowisku, że w przypadku omawianego przekształcenia nie mamy do czynienia z typową sukcesją generalną, gdyż podmiot przekształcany nadal istnieje, a to oznacza, że przekształcenie nie skutkuje przeniesieniem własności nieruchomości, a jedynie stanowi zobowiązanie do ich przeniesienia. W konsekwencji sądy uznały, że konieczna jest odrębna czynność przenosząca własność nieruchomości. Powyższy pogląd nie jest słuszny, bowiem ustawodawca wprost wprowadził zasadę sukcesji uniwersalnej w odniesieniu do przedsiębiorcy przekształcanego w zakresie prowadzonego przez niego przedsiębiorstwa.

Mamy zatem do czynienia ze swego rodzaju fikcją prawną, iż podmiot przekształcany przestaje istnieć, podczas, gdy osoba fizyczna faktycznie nadal istnieje (posiada zdolność prawną), lecz jej działalność gospodarcza przestaje istnieć, a przedsiębiorstwo przechodzi na nowy podmiot. Skoro ustawodawca ustanowił sukcesję uniwersalną w odniesieniu do całego przedsiębiorstwa przedsiębiorcy przekształcanego, to nie można z tej sukcesji wyłączać jakichkolwiek składników majątkowych i to w dodatku w drodze wykładni prawa, gdyż taka wykładnia jest w sposób oczywisty sprzeczna z art. 584² §1 KSH. Ponadto, wyłączenie składników majątkowych podważa uniwersalność sukcesji praw i obowiązków.

Podsumowując, sukcesja generalna występuje przy przekształceniu jednoosobowej działalności gospodarczej w spółkę z o.o. i dotyczy ona również przejścia własności nieruchomości. Należy jednak mieć na uwadze, że przytoczone wyżej orzeczenia mogą skutkować odmową wpisu zmiany właściciela przez sąd wieczystoksięgowy.