Blog

Ustawodawca, po dużej nowelizacji kodeksu postępowania cywilnego z 2019 r., zdecydował się na kolejne zmiany przepisów dotyczących procesu cywilnego. Zmiany mają być odpowiedzią na potrzebę uproszczenia procedur, odciążenia sądów i skrócenia czasu trwania postępowań, mają też ułatwić stronom i pełnomocnikom kontakt z sądem. Część z nich ma umocnić pozycję procesową konsumentów względem przedsiębiorców.

Na co w szczególności należy zwrócić uwagę?

Po pierwsze, zmianie ulegnie próg wartości przedmiotu sporu, decydujący o właściwości rzeczowej sądów (art. 17 pkt 4 k.p.c.). Do sądu okręgowego trafi zatem sprawa, w której wartość przedmiotu sporu przewyższa 100 tysięcy złotych (dotychczas było to 75 tysięcy złotych). Ma to odciążyć sądy okręgowe, kosztem sądów rejonowych. Co istotne, od wartości przedmiotu sporu będzie teraz zależeć też to, do którego sądu trafi sprawa o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym – dotychczas sprawy te były rozpoznawane w sądach rejonowych.

Dalej ustawodawca wprowadza zmianę odnośnie zakresu pełnomocnictwa procesowego (art. 91 pkt 1 k.p.c.). Dotychczas uznawało się, że pełnomocnictwo procesowe nie obejmuje umocowania do wniesienia skargi kasacyjnej. Nowe przepisy przewidują, że pełnomocnictwo procesowe będzie obejmować z samego prawa umocowanie również do wniesienia skargi kasacyjnej. Oczywiście nadal nie jest wykluczona możliwość ograniczenia zakresu pełnomocnictwa, będzie to jednak wymagało wyraźnego wskazania w treści samego pełnomocnictwa. 

Następnie, uproszczono kwestię obowiązku zapłaty odsetek od zasądzonej kwoty kosztów procesu. Dotychczas w praktyce pojawiały się wątpliwości czy o zasądzenie takich odsetek należy wnioskować. Nowe przepisy decydują o tym, że sąd o obowiązku zapłaty odsetek orzeka z urzędu.

Kolejną zmianą jest sposób składania wniosków dowodowych w pismach procesowych. Zgodnie z nowym art. 128¹ k.p.c., pismo, które składa profesjonalny pełnomocnik, powinno zawierać wyraźnie wyodrębnione oświadczenia, twierdzenia i wnioski, w tym wnioski dowodowe. Nowy przepis przewiduje, że jeśli wnioski dowodowe będą zawarte wyłącznie w uzasadnieniu pisma (nie zaś w petitum – czyli wstępnej części pisma), nie będą wywierać skutków, związanych ze zgłoszeniem ich przez stronę, co ma zmobilizować pełnomocników do konstruowania pism procesowych w zwięzły i czytelny sposób. Pełnomocnicy muszą zatem podchodzić z dużą ostrożnością do sposobu formułowania pism procesowych i zwrócić uwagę na to, by już we wstępnej części pisma wyszczególnić wszystkie wnioski dowodowe. W przeciwnym razie, sąd pominie je, bez potrzeby wydawania jakiegokolwiek odrębnego rozstrzygnięcia w tym zakresie.

Zmianie ulegnie również tzw. instytucja doręczenia komorniczego. Przypomnijmy, że w uproszczeniu chodzi o sytuację, w której pozwany nie odbiera pozwu lub innego pisma procesowego, które jest mu doręczane jako pierwsze w sprawie – przepisy nakazują wtedy, by powód doręczył pozwanemu korespondencję za pośrednictwem komornika. Instytucja ta wyeliminowała w pewnym zakresie tzw. fikcję doręczeń, która pozwalała w razie braku odbioru korespondencji sądowej na fikcyjne uznanie pisma za doręczone. W nowych przepisach doprecyzowano, że ten tryb doręczeń dotyczy wyłącznie osób fizycznych, którym korespondencja doręczana jest na adres zamieszkania (czyli nie dotyczy on osób fizycznych, będących przedsiębiorcami – a w praktyce zdarzało się, że doręczenie komornicze było stosowane również względem osób prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą). Założenie jest takie, by dodatkowo chronić osoby, których adres nie jest ujawniany w publicznych rejestrach.

Dodatkowo, wprowadzono dla sądów furtkę, umożliwiającą rezygnację z doręczenia komorniczego, w wypadku, gdy pomimo braku odbioru przez pozwanego korespondencji, aktualność wskazanego w pozwie adresu pozwanego nie budzi wątpliwości.

Dalej ustawodawca przewiduje nowy dział kodeksu regulujący odrębne postępowanie z udziałem konsumentów. W sprawach, w których stroną postępowania są konsument i przedsiębiorca, wprowadzonych zostało kilka ułatwień dla konsumenta. Może on wytoczyć powództwo również przed sądem właściwym dla swojego miejsca zamieszkania, o ile tylko nie jest to sprawa, w której właściwość sądu jest wyłączna. Przedsiębiorcy mają obowiązek powołać wszystkie twierdzenia i dowody w pierwszym piśmie procesowym (pozwie lub odpowiedzi na pozew), pod rygorem ich pominięcia. Wyjątek dotyczy sytuacji, gdy wcześniejsze powołanie twierdzeń lub dowodów nie było możliwe lub potrzeba ich powołania wynikła później. W takim wypadku przedsiębiorca znów ma dwa tygodnie na ich powołanie. Celem skłonienia przedsiębiorców do podejmowania prób pozasądowego rozwiązywania sporów z konsumentami, ustawodawca umożliwił sądom obciążenie przedsiębiorców kosztami procesu (w części, całości, a nawet w podwójnej wysokości) niezależnie od wyniku sprawy, jeśli przedsiębiorca zaniechał próby dobrowolnego rozwiązania sporu, uchylił się od udziału w niej lub uczestniczył w niej w złej wierze, co doprowadziło do zbędnego wytoczenia powództwa lub wadliwego określenia przedmiotu sprawy.

Ustawodawca przewiduje w nowelizacji także kilka innych zmian dotyczących konsumentów: sprawy z ich udziałem, dotyczące umów o roboty budowlane i leasingu, nie będą rozpoznawane w postępowaniu odrębnym w sprawach gospodarczych, choć orzekać w nich będą w dalszym ciągu sądy gospodarcze. Konsumenci dochodzący roszczeń w związku umową o kredyt waloryzowany, denominowany lub indeksowany do waluty obcej (chodzi więc w praktyce o konsumentów, będących stroną umowy tzw. kredytu frankowego), będą mogli wytoczyć powództwo wyłącznie przed sądem, w którego okręgu mają miejsce zamieszkania. Zmiana ta ma odciążyć tzw. Wydział Frankowy w Sądzie Okręgowym w Warszawie i obowiązywać będzie przez 5 lat od dnia wejścia w życie przepisu.

Nowe przepisy w większości wejdą w życie z dniem 1 lipca 2023 r.

Zmiany wprowadzane są ustawą z dnia 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 614).