Wypadek przy pracy

Wypadek przy pracy wiąże się z koniecznością podjęcia szeregu działań i dopełnienia wielu formalności, których pominięcie może skutkować nawet odpowiedzialnością karną. W pierwszej kolejności należy zdefiniować czym w ogóle jest wypadek przy pracy. 

Definicja wypadku przy pracy została zawarta w Ustawie z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy  chorób zawodowych. Zgodnie z art. 3 niniejszej ustawy, za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:

– podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych;

– podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia;

– w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.

Określone zdarzenie może być zakwalifikowane jako wypadek przy pracy jedynie wtedy, gdy spełnia równocześnie wszystkie przesłanki wskazane w definicji.

Należy również wspomnieć, że na równi z wypadkiem przy pracy traktuje się wypadek, któremu pracownik uległ:

– w czasie podróży służbowej w okolicznościach innych niż określone w ust. 1, chyba że wypadek spowodowany został postępowaniem pracownika, które nie pozostaje w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań;

– podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony;

– przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe.

Kolejno, za wypadek przy pracy uważa się również nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w okresie ubezpieczenia wypadkowego z danego tytułu podczas:

• uprawiania sportu w trakcie zawodów i treningów przez osobę pobierającą stypendium sportowe;
• wykonywania odpłatnie pracy na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania;
• pełnienia mandatu posła lub senatora, pobierającego uposażenie;
• odbywania szkolenia, stażu, przygotowania zawodowego dorosłych lub przygotowania zawodowego w miejscu pracy przez osobę pobierającą stypendium w okresie odbywania tego szkolenia, stażu, przygotowania zawodowego dorosłych lub przygotowania zawodowego w miejscu pracy na podstawie skierowania wydanego przez powiatowy urząd pracy lub przez inny podmiot kierujący, pobierania stypendium na podstawie przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy w okresie odbywania studiów podyplomowych;
• wykonywania przez członka rolniczej spółdzielni produkcyjnej, spółdzielni kółek rolniczych oraz przez inną osobę traktowaną na równi z członkiem spółdzielni
  w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych, pracy na rzecz tych spółdzielni;
• wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia;
• wykonywania pracy na podstawie umowy uaktywniającej;
• współpracy przy wykonywaniu pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia;
• wykonywania zwykłych czynności związanych z prowadzeniem działalności pozarolniczej w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych;
• wykonywania zwykłych czynności związanych ze współpracą przy prowadzeniu działalności pozarolniczej w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych;
• wykonywania przez osobę duchowną czynności religijnych lub czynności związanych z powierzonymi funkcjami duszpasterskimi lub zakonnymi;
• odbywania służby zastępczej;
• nauki w Krajowej Szkole Administracji Publicznej im. Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Lecha Kaczyńskiego przez słuchaczy pobierających stypendium;
• kształcenia się w szkole doktorskiej przez doktorantów otrzymujących stypendium;
• wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowa taka została zawarta z pracodawcą, z którym osoba pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje ona pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy;

W ustawie zdefiniowano również pojęcia: 

Wypadek śmiertelny 

Za śmiertelny wypadek przy pracy uważa się wypadek, w wyniku którego nastąpiła śmierć w okresie nieprzekraczającym 6 miesięcy od dnia wypadku.

Ciężki wypadek przy pracy

Za ciężki wypadek przy pracy uważa się wypadek, w wyniku którego nastąpiło ciężkie uszkodzenie ciała, takie jak: utrata wzroku, słuchu, mowy, zdolności rozrodczej lub inne uszkodzenie ciała albo rozstrój zdrowia, naruszające podstawowe funkcje organizmu, a także choroba nieuleczalna lub zagrażająca życiu, trwała choroba psychiczna, całkowita lub częściowa niezdolność do pracy w zawodzie albo trwałe, istotne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała.

Zbiorowy wypadek przy pracy

Za zbiorowy wypadek przy pracy uważa się wypadek, któremu w wyniku tego samego zdarzenia uległy co najmniej dwie osoby.

– – – – – – – – – –

1. Obowiązki pracownika w razie zaistnienia wypadku przy pracy 

Zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2009 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy, zwanym rozporządzeniem wypadkowym, jeżeli stan zdrowia pracownika na to pozwala, winien on w jak najszybszym czasie zawiadomić swojego przełożonego o zaistniałym wypadku. Zgłoszenie powinno zawierać:

– opis zdarzenia;

– datę i godzinę zdarzenia

– miejsce wypadku oraz określenie czy zdarzył się on w pracy, w drodze do pracy lub w delegacji;

– dane pracownika;

– dane zgłaszającego – w przypadku, gdy nie jest nim pracownik;

– dane świadków darzenia – jeśli tacy występowali;

– określenie przyczyn oraz skutków wypadku.

Przepisy nie określają formy zgłoszenia. Dość powszechnie stosowaną praktyką jest zobowiązywanie poszkodowanych pracowników do formalnego dokonania zgłoszenia – w postaci pisemnej. 

2. Obowiązki pracodawcy w razie zaistnienia wypadku przy pracy

Obowiązki pracodawcy w razie zaistnienia wypadku przy pracy zostały określone w Kodeksie pracy oraz Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2009 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy. 

Stosownie do art. 234 oraz 236 Kodeksu pracy, pracodawca jest obowiązany:

– podjąć niezbędne działania eliminujące lub ograniczające zagrożenie, zapewnić udzielenie pierwszej pomocy osobom poszkodowanym i ustalenie w przewidzianym trybie okoliczności i przyczyn wypadku oraz zastosować odpowiednie środki zapobiegające podobnym wypadkom;

– niezwłocznie zawiadomić właściwego okręgowego inspektora pracy i prokuratora o śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym wypadku przy pracy oraz o każdym innym wypadku, który wywołał wymienione skutki, mającym związek z pracą, jeżeli może być uznany za wypadek przy pracy;

– prowadzić rejestr wypadków przy pracy;

– przechowywać protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy wraz
z pozostałą dokumentacją powypadkową przez 10 lat;

– ponosić koszty związane z ustalaniem okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy;

– systematycznie analizować przyczyny wypadków przy pracy, chorób zawodowych i innych chorób związanych z warunkami środowiska pracy i na podstawie wyników tych analiz stosować właściwe środki zapobiegawcze.

Dodatkowo, zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2009 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy, pracodawca został zobowiązany do:

– zabezpieczenia miejsca wypadku;

– powołania zespołu powypadkowego, który ma za zadanie ustalenie okoliczności oraz przyczyn wypadku;

–zapewnienia pierwszej pomocy poszkodowanemu;

– podjęcia działań eliminujących i ograniczających zagrożenie;

–zastosowania odpowiednich środków zapobiegających podobnym wypadkom.

Do czasu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku pracodawca ma obowiązek zabezpieczyć miejsce wypadku w sposób wykluczający:

– dopuszczenie do miejsca wypadku osób niepowołanych;

– uruchamianie bez koniecznej potrzeby maszyn i innych urządzeń, które w związku
z wypadkiem zostały wstrzymane;

– dokonywanie zmian położenia maszyny i innych urządzeń technicznych, jak również zmiany położenia innych przedmiotów istotnego dla ustalenia przebiegu zdarzenia.

Uruchomienie maszyn, urządzeń i zmiany w miejscu zaistnienia wypadku mogą być dokonane wyłącznie za zgodą pracodawcy po porozumieniu w tej kwestii ze społecznym inspektorem pracy oraz po dokonaniu oględzin, szkiców i fotografii miejsca wypadku.

W przypadku wypadku śmiertelnego, ciężkiego lub zbiorowego zgodę taką wydaje pracodawca po uzgodnieniu z okręgowym inspektorem pracy i prokuratorem, a jeżeli wypadek miał miejsce w zakładzie górniczym dodatkowo zgodę taką musi uzgodnić z organem nadzoru górniczego.

Zgody, o których mowa powyżej nie są wymagane tylko gdy zachodzi konieczność ratowania osób lub mienia albo zapobieżenia grożącemu niebezpieczeństwu.

Ponadto, w przypadku gdy wypadek ma miejsce na terenie zakładu innego pracodawcy, niż zakładu pracodawcy poszkodowanego pracownika, ma on obowiązek:

– zapewnić udzielenia pomocy poszkodowanemu;

– zabezpieczyć miejsce wypadku;

– zawiadomić w sposób niezwłoczny pracodawcę poszkodowanego;

– udostępnić miejsce wypadku i niezbędne materiały oraz udzielić informacji
i wszechstronnej pomocy zespołowi powypadkowemu ustalającemu okoliczności
i przyczyny wypadku.

– na wniosek pracodawcy poszkodowanego pracownika pracodawca, na którego terenie miał miejsce wypadek, może ustalić okoliczności i przyczyny wypadku, a następnie dokumentację powypadkową przekazać pracodawcy poszkodowanego pracownika.

W przypadku, gdy wypadkowi uległ pracownik tymczasowy wykonujący pracę u pracodawcy użytkownika, to przyczyny i okoliczności wypadku ustala pracodawca użytkownik.

3. Obowiązek powołania zespołu powypadkowego 

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2009 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy nakłada na pracodawcę między innymi obowiązek powołania zespołu powypadkowego. Zespół ten ma za zadanie ustalić okoliczności i przyczyny wypadku, a jego skład wchodzi pracownik służby bezpieczeństwa i higieny pracy oraz społeczny inspektor pracy.

U pracodawcy, który nie ma obowiązku tworzenia służby bezpieczeństwa i higieny pracy, w skład zespołu powypadkowego zamiast pracownika służby bezpieczeństwa i higieny pracy wchodzi pracodawca lub pracownik zatrudniony przy innej pracy, któremu pracodawca powierzył wykonywanie zadań służby bezpieczeństwa i higieny pracy, albo specjalista spoza zakładu pracy.

Natomiast u pracodawcy, u którego nie działa społeczna inspekcja pracy, w skład zespołu powypadkowego zamiast społecznego inspektora pracy, jako członek zespołu, wchodzi przedstawiciel pracowników posiadający aktualne zaświadczenie o ukończeniu szkolenia w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, zgodnie z przepisami dotyczącymi szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy.

Jeżeli pracodawca nie może dopełnić obowiązku utworzenia zespołu powypadkowego w składzie dwuosobowym ze względu na małą liczbę zatrudnionych pracowników, okoliczności i przyczyny wypadku ustala zespół powypadkowy, w skład którego wchodzi pracodawca oraz specjalista spoza zakładu pracy.

4. Przeprowadzenie postępowania powypadkowego przez specjalnie do tego powołany zespół powypadkowy 

Po otrzymaniu informacji o zaistniałym wypadku, zespół powypadkowy jest zobowiązany niezwłocznie przystąpić do ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku, w szczególności:

– dokonać oględzin miejsca wypadku, stanu technicznego maszyn i innych urządzeń technicznych, stanu urządzeń ochronnych oraz zbadać warunki wykonywania pracy i inne okoliczności, które mogły mieć wpływ na powstanie wypadku;

– sporządzić szkic lub wykonać fotografię miejsca wypadku (jeżeli jest to konieczne);

– wysłuchać wyjaśnień poszkodowanego, jeżeli stan jego zdrowia na to pozwala;

– zebrać informacje dotyczące wypadku od świadków wypadku;

– zasięgnąć opinii lekarza, a w razie potrzeby opinii innych specjalistów (w zakresie niezbędnym do oceny rodzaju i skutków wypadku);

– zebrać inne dowody dotyczące wypadku;

– dokonać prawnej kwalifikacji wypadku;

– określić środki profilaktyczne oraz wnioski, w szczególności wynikające z oceny ryzyka zawodowego na stanowisku pracy, na którym wystąpił wypadek.

Zespół powypadkowy jest obowiązany wykorzystać materiały zebrane przez organy prowadzące śledztwo lub dochodzenie, jeżeli materiały te zostaną mu udostępnione.

Jeżeli wypadek miał natomiast rozmiary katastrofy albo spowodował zagrożenie dla bezpieczeństwa publicznego, zespół powypadkowy wykorzystuje ustalenia zespołu specjalistów, powołanego przez właściwego ministra, wojewodę lub organ sprawujący do ustalenia przyczyn wypadku oraz wyjaśnienia problemów technicznych i technologiczny.

Na pracodawcy spoczywają określone obowiązki w razie wypadku przy pracy także wtedy, gdy do wypadku jego pracownika doszło na terenie innego zakładu pracy. W takim przypadku ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku, który miał miejsce na terenie innego zakładu pracy, dokonuje zespół powypadkowy powołany przez pracodawcę poszkodowanego, w obecności przedstawiciela pracodawcy, na którego terenie miał miejsce wypadek.

W przypadku, gdy na terenie zakładu pracy miał miejsce wypadek a osoba poszkodowana nie jest jego pracownikiem, pracodawca tego zakładu pracy jest zobowiązany:

– zapewnić udzielenie pomocy poszkodowanemu;

– zabezpieczyć miejsce wypadku;

– zawiadomić niezwłocznie o wypadku pracodawcę poszkodowanego;

– udostępnić miejsce wypadku i niezbędne materiały oraz udzielić informacji i wszechstronnej pomocy zespołowi powypadkowemu ustalającemu okoliczności
i przyczyny wypadku.

Po ustaleniu okoliczności i przyczyn wypadku, zespół powypadkowy sporządza – nie później niż w terminie 14 dni od dnia uzyskania zawiadomienia o wypadku – protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy. Ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku w terminie późniejszym, wskutek uzasadnionych przeszkód lub trudności, wymaga podania przyczyn tego opóźnienia w treści protokołu powypadkowego. Zespół powypadkowy sporządza protokół powypadkowy w niezbędnej liczbie egzemplarzy i wraz z pozostałą dokumentacją powypadkową doręcza niezwłocznie pracodawcy w celu zatwierdzenia. Członek zespołu powypadkowego ma prawo złożyć do protokołu powypadkowego zdanie odrębne, które powinien uzasadnić. W przypadku rozbieżności zdań członków zespołu powypadkowego o treści protokołu powypadkowego decyduje pracodawca.

Zespół powypadkowy jest obowiązany zapoznać poszkodowanego z treścią protokołu powypadkowego przed jego zatwierdzeniem. Z tym obowiązkiem skorelowane jest  uprawnienie Pracownika, będący jednocześnie osobą poszkodowaną wskutek wypadku do zapoznania się z treścią protokołu sporządzonego przez zespół powypadkowy oraz zgłoszenia uwag i zastrzeżeń przed jego zatwierdzeniem. Poszkodowany ma również prawo wglądu do akt sprawy oraz sporządzania z nich notatek i odpisów oraz kopii.

Jeżeli wypadek był śmiertelny, zespół powypadkowy zapoznaje z treścią protokołu powypadkowego członków rodziny zmarłego pracownika, oraz poucza ich o prawie zgłaszania uwag i zastrzeżeń do ustaleń zawartych w protokole powypadkowym.

5. Zatwierdzenie protokołu powypadkowego przez pracodawcę i jego przechowywanie 

Protokół powypadkowy musi zostać zatwierdzony przez pracodawcę poszkodowanego nie później niż w terminie 5 dni od dnia jego sporządzenia. Zatwierdzony protokół powypadkowy niezwłocznie doręcza się poszkodowanemu, a w razie wypadku śmiertelnego — jego rodzinie. Protokół powypadkowy dotyczący wypadków śmiertelnych, ciężkich i zbiorowych, pracodawca dostarcza także właściwemu inspektorowi pracy. Stwierdzenie w protokole powypadkowym, że wypadek nie jest wypadkiem przy pracy albo że zachodzą okoliczności, które mogą mieć wpływ na prawo pracownika do świadczeń przysługujących mu z tytułu wypadku, wymaga szczegółowego uzasadnienia i wskazania konkretnych dowodów potwierdzających takie stwierdzenie. Pracodawca jest obowiązany przechowywać protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy wraz z pozostałą dokumentacją powypadkową przez 10 lat.

Pracodawca został również zobowiązany do prowadzenia rejestru wypadków przy pracy na podstawie wszystkich protokołów powypadkowych. Rejestr ten musi zawierać:

– imię i nazwisko poszkodowanego;

– miejsce i datę wypadku;

– informacje dotyczące skutków wypadku dla poszkodowanego;

– datę sporządzenia protokołu powypadkowego;

– stwierdzenie, czy wypadek jest wypadkiem przy pracy;

– datę przekazania do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wniosku o świadczenia z tytułu wypadku przy pracy;

– liczbę dni niezdolności do pracy;

– inne informacje, niebędące danymi osobowymi, których zamieszczenie w rejestrze jest celowe, w tym wnioski i zalecenia profilaktyczne zespołu powypadkowego.

6. Rodzaje świadczeń przysługujących pracownikowi z tytułu wypadków przy pracy

Zasiłek chorobowy i świadczenie rehabilitacyjne

W pierwszej kolejności należy wskazać, że ubezpieczonemu pracownikowi, który uległ wypadkowi przy pracy, przysługuje zwolnienie lekarskie, będące jednocześnie podstawą do wypłacenia pracownikowi zasiłku z tytułu ubezpieczenia wypadkowego. Zasiłek chorobowy ma na celu zapewnienie ubezpieczonemu pracownikowi czasowo niezdolnemu do pracy, środków do życia i przysługuje mu już od pierwszego dnia niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem. Jeżeli okoliczności wypadku w sposób jednoznaczny wskazują, że pracownik nie przyczynił się do wypadku, otrzyma 100% wynagrodzenia w czasie pobierania zasiłku. Jeżeli jednak wypadek przy pracy wydarzył się z winy pracownika (umyślne lub przez rażące zaniedbanie), pracownikowi przysługuje 80 % podstawy wynagrodzenia.

Zasiłek jest wypłacany przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych przez cały okres trwania niezdolności do pracy, ale nie dłużej niż przez 182 dni. Jeżeli natomiast po upływie tego terminu, poszkodowany pracownik jest nadal niezdolny o pracy, przysługuje mu świadczenie rehabilitacyjne w wysokości 100% podstawy wynagrodzenia, które może pobierać przez następne 12 miesięcy.

Zasiłek wyrównawczy

Zasiłek wyrównawczy przysługuje ubezpieczonemu pracownikowi, którego wynagrodzenie uległo obniżeniu w skutek stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu. Zasiłek wyrównawczy otrzymują osoby, których miesięczne wynagrodzenie uległo obniżeniu wskutek poddania się rehabilitacji zawodowej w zakładowym lub międzyzakładowym ośrodku rehabilitacji zawodowej. Powyższy zasiłek ma więc na celu uzupełnienie uzyskiwanych zarobków z tytułu wykonywanego po wypadku zatrudnienia, które w skutek wypadku uległo zmniejszeniu. Osoba ubiegająca się o zasiłek wyrównawczy musi udowodnić, że jest pracownikiem oraz doznała stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, co z kolei doprowadziło do obniżenia jej wynagrodzenia. Zasiłek wyrównawczy przysługuje na okres rehabilitacji zawodowej, nie dłużej jednak niż przez 24 miesiące. Prawo do zasiłku ustaje z dniem zakończenia rehabilitacji zawodowej i przesunięcia do innej pracy lub jeżeli z uwagi na stan zdrowia pracownika dalsza rehabilitacja jest niecelowa.

Jednorazowe odszkodowanie dla ubezpieczonego oraz dla członków rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty

Poza świadczeniami nawiązującymi do ubezpieczenia chorobowego lub rentowego ustawa gwarantuje również świadczenia swoiste dla ubezpieczenia wypadkowego. Są nimi jednorazowe odszkodowania – dla ubezpieczonego, który doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu oraz dla członków rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty.

Przesłanką nabycia przez ubezpieczonego prawa do jednorazowego odszkodowania jest doznanie wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu. Jednorazowe odszkodowanie wypłaca się niezależnie od faktu, czy nastąpiło obniżenie wynagrodzenia pracownika lub czy stopień utraty zdrowia uzasadnia nabycie prawa do świadczeń rentowych. Przysługuje ono w wysokości określanej jako iloczyn części przeciętnego wynagrodzenia i procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu. Jednorazowe odszkodowanie przysługuje również członkom rodziny ubezpieczonego, który zmarł w skutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, jak również w razie śmierci wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej rencisty, który był uprawniony do renty z ubezpieczenia wypadkowego. Do grona uprawnionych do odszkodowania członków rodziny zalicza się małżonka, dzieci, przyjęte na wychowanie i utrzymanie wnuki (przed osiągnięciem pełnoletności), rodzeństwo, rodziców, osoby przysposabiające, a także macochę i ojczyma, o ile w dniu śmierci ubezpieczonego lub rencisty prowadzili z nim wspólne gospodarstwo domowe.

Renta z tytułu niezdolności do pracy 

Renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje osobie, którą uznano za całkowicie lub częściowo niezdolną do wykonywania pracy zarobkowej z powodu jej stanu zdrowia. Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy. Za częściowo niezdolną do pracy uznaje się natomiast osobę, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do wykonywania pracy zgodnej z posiadanymi przez nią kwalifikacjami. Renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje niezależnie od długości okresu ubezpieczenia wypadkowego, jak również bez względu na datę powstania niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy. Niezdolność do pracy orzekana jest na okres nie dłuższy niż 5 lat, chyba że według wiedzy medycznej nie będzie rokowań odzyskania zdolności do pracy przed upływem tego okresu, wówczas niezdolność do pracy orzeka się na okres dłuższy niż 5 lat.

Renta szkoleniowa

Renta szkoleniowa przysługuje ubezpieczonemu, wobec którego orzeczono celowość przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy na dotychczasowym stanowisku w związku z wypadkiem przy pracy. Celem renty szkoleniowej jest więc pomoc w przekwalifikowaniu się pracownika niezdolnego do pracy w dotychczasowym zawodzie, tak by zapewnić mu możliwość wykonywania innej pracy, a co za tym idzie, zapobieżeniu wykluczeniu zawodowemu i aktywizacji zawodowej ubezpieczonego. Renta szkoleniowa przysługuje niezależnie od długości okresu ubezpieczenia wypadkowego oraz bez względu na datę powstania niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy.

Renta rodzinna i dodatek do renty rodzinnej

Renta rodzinna przysługuje członkom rodziny pracownika, który zmarł wskutek wypadku przy pracy. Przesłanką konieczną jest więc fakt, że śmierć nastąpiła wskutek wypadku przy pracy. Przysługuje niezależnie od długości okresu ubezpieczenia wypadkowego zmarłego, a także bez względu na datę powstania jego niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem.

Dodatek do renty rodzinnej ma natomiast charakter akcesoryjny, a przesłanką jej nabycia jest pobieranie renty rodzinnej przez sierotę zupełną, tj. odumarłą przez oboje rodziców. 

Dodatek pielęgnacyjny 

Dodatek pielęgnacyjny przysługuje osobie uprawnionej do emerytury lub renty, jeżeli osoba ta została uznana za całkowicie niezdolną do pracy oraz do samodzielnej egzystencji albo ukończyła 75 lat życia, chyba że osoba ta przebywa w zakładzie opiekuńczo – leczniczym lub w zakładzie pielęgnacyjno – opiekuńczym, z wyjątkiem sytuacji, gdy osoba taka przebywa poza tą placówką przez okres dłuższy niż 2 tygodnie w miesiącu. Wysokość dodatku pielęgnacyjnego ogłasza prezes ZUS w specjalnym komunikacie.Pokrycie kosztów leczenia z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych oraz zaopatrzenie w przedmioty ortopedyczne

Jest to jedyne świadczenie, które nie stanowi charakteru pieniężnego. Koszty skutków wypadków przy pracy w zakresie świadczeń zdrowotnych z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych, które są nierefundowane na podstawie odrębnych przepisów są pokrywane przez fundusz wypadkowy. 

7. Wypadek przy pracy a odpowiedzialność cywilna 

Pracownik, który w wyniku wypadku doznał szkody w postaci uszczerbku na zdrowiu, ma możliwość ubiegania się od pracodawcy o świadczenie odszkodowawcze na podstawie przepisów prawa cywilnego. Roszczenie to ma charakter roszczenia uzupełniającego i przysługuje tylko wtedy, gdy szkoda nie została w całości pokryta przez świadczenie z ustawy wypadkowej. Dla przyjęcia odpowiedzialności pracodawcy nie jest wystarczające jedynie stwierdzenie w protokole powypadkowym, że miał miejsce wypadek przy pracy, pracownik musi wykazać:

– ciążącą na pracodawcy odpowiedzialność z tytułu czynu niedozwolonego (na zasadzie ryzyka lub winy);

– poniesioną szkodę, w tym najczęściej szkodę niemajątkową (uszczerbek na zdrowiu);

– związek przyczynowy pomiędzy wypadkiem a powstaniem szkody.

Oznacza to więc, że pracownik musi przede wszystkim udowodnić, że doznana przez niego szkoda (w postaci uszczerbku na zdrowiu), powstała w wyniku spowodowanego wypadku przy pracy. Pracodawca może ponosić odpowiedzialność na zasadzie winy lub na zasadzie ryzyka. 

Odpowiedzialność na zasadzie winy 

Odpowiedzialność na zasadzie winy została uregulowana w art. 415 Kodeksu cywilnego. Mamy
z nią do czynienia wtedy, gdy pracodawca nie dopełnił ciążących na nim obowiązków związanych z zapewnieniem bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Takie działanie winno zostać stwierdzone w protokole powypadkowym. Pracodawca odpowiada zarówno za naruszenie przepisów bhp, jak i za złamanie ogólnych zasad bhp, wynikających z doświadczenia życiowego czy wiedzy technicznej, a także logicznego rozumowania.

Odpowiedzialność na zasadzie ryzyka

Zgodnie z Kodeksem cywilnym, pracodawca, który prowadzi zakład lub przedsiębiorstwo wprawiane w ruch za pomocą sił przyrody, takich jak para, gaz, elektryczność, paliwa płynne itp., ponosi odpowiedzialność za szkodę na osobie lub mieniu, wyrządzoną komukolwiek przez ruch tego przedsiębiorstwa lub zakładu. Okolicznościami wyłączającymi odpowiedzialność pracodawcy na zasadzie ryzyka są: siła wyższa oraz wyłączna wina poszkodowanego pracownika lub osoby trzeciej, za którą pracodawca nie ponosi odpowiedzialności. 

Pracownik, który uległ wypadkowi przy pracy, przysługuje:

• jednorazowe odszkodowanie za uszczerbek majątkowy;
• zadośćuczynienie pieniężne za uszczerbek niemajątkowy;
• renta

W przypadku, gdy następstwem wypadku przy pracy była śmierć pracownika, członkowie jego rodziny mogą uzyskać:

• jednorazowe odszkodowanie za uszczerbek majątkowy;
• zadośćuczynienie pieniężne za uszczerbek niemajątkowy.

Roszczenia uzupełniające dochodzone przez pracownika, który uległ wypadkowi z winy pracodawcy przedawniają się z upływem 3 lat od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia, jednakże termin ten nie może być dłuższy niż 10 lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę. 

8. Wypadek przy pracy a odpowiedzialność karna pracodawcy

Odpowiedzialność karną za wypadek przy pracy przewiduje przede wszystkim art. 220 § 1 Kodeksu karnego. Stosownie do przywołanego przepisu, kto, będąc odpowiedzialny za bezpieczeństwo i higienę pracy, nie dopełnia wynikającego stąd obowiązku i przez to naraża pracownika na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. Z kolei art. 220 § 2 Kodeksu karnego stanowi, że jeżeli sprawca działa nieumyślnie, to podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. Nie podlega jednak karze sprawca, który dobrowolnie uchylił grożące niebezpieczeństwo.

Jeżeli natomiast następstwem wypadku przy pracy jest śmierć lub uszczerbek na zdrowiu pracownika, pracodawca może być narażony na odpowiedzialność  z art. 155 Kodeksu karnego tj. nieumyślne spowodowanie śmierci. Jeżeli natomiast wskutek wypadku przy pracy pracownik doznał ciężkiego uszczerbku na zdrowiu wówczas dodatkowo może wchodzić w grę odpowiedzialność karna z art. 156 lub 157 Kodeksu karnego tj. spowodowanie tego uszczerbku.

Przedmiotem ochrony przestępstwa z art. 220 jest prawo pracownika do pracy w bezpiecznych i higienicznych warunkach. Ubocznym przedmiotem ochrony są tu życie i zdrowie pracowników. Ochrona obejmuje wszystkich pracowników, a podmiotem mogącym zostać pociągniętym do odpowiedzialności jest osoba odpowiedzialna za zapewnienie bezpieczeństwa i higieny pracy, czyli  przede wszystkim pracodawca. Może się jednak zdarzyć, że za bezpieczeństwo i higienę pracy odpowiada ktoś inny np. dyrektor lub menager, wówczas osoby te również mogą zostać pociągnięte do odpowiedzialności karnej. 

Jak wskazuje się w doktrynie, za bezpieczeństwo i higienę pracy rozumie się przede wszystkim wszelkiego rodzaju środki ostrożności, np. organizacyjne, medyczne,  techniczne czy higieniczne mające na celu wyeliminowania wszelkich możliwych zagrożeń związanych z wykonywaniem pracy danego rodzaju. Celem tych środków jest zapobieżenie ewentualnym wypadkom jak też eliminować negatywne dla zdrowia czynniki wynikające z pracy.