Co do zasady większość kontrahentów na bieżąco reguluje swoje zobowiązania umowne. Niestety zdarzają się również takie przypadki, gdzie pomimo upływu terminu płatności na konto nie wpływają pieniądze, a kontakt telefoniczny z klientem – do tego momentu bezproblemowy – urywa się. W obliczu takiej sytuacji pojawia się jedno pytanie – jak odzyskać pieniądze od dłużnika, który nie płaci swoich zobowiązań? Istnieje kilka metod, dzięki którym można odzyskać zaległą należność. Poniżej nie wskazano oczywiście wszystkich potencjalnych sposobów windykacji, niemniej jednak w naszej ocenie są to jedne z najefektywniejszych. Przedstawione zostały również sankcje karne grożące dłużnikom, którzy z rozmysłem nie regulują swoich zobowiązań. 

Droga polubowna

W pierwszej kolejności zawsze warto podjąć próbę polubownego rozwiązania sprawy. W tym celu możemy skierować do dłużnika pisemne wezwanie do zapłaty wskazując termin, w ciągu którego będziemy oczekiwać na spłatę zadłużenia. Możemy również zwrócić się do dłużnika drogą e-mailową lub telefoniczną, jednak oficjalne pisemne wezwania odnoszą zdecydowanie większą skuteczność. 

Istotnym jest przy tym, iż dłużnicy często nie są świadomi konsekwencji prawnych, jakie wiążą się z niespłaceniem zobowiązań, dlatego dobrym rozwiązaniem jest poinformowanie o zamiarze podjęcia kroków prawnych i z czym będzie się to dla nich wiązało. Można poinformować o zamiarze sprzedania długu na giełdzie długów, czy o wpisie do KRD (Krajowego Rejestru Długów). Jest to legalna i skuteczna metoda perswazji, albowiem dłużnicy nie chcą być postrzegani w środowisku jako nierzetelna firma. Nikt nie chce przecież podejmować współpracy z kontrahentem, który nie reguluje swoich zobowiązań, dlatego w obawie o swoją renomę, spłacają zadłużenie. 

Uznanie długi

W trakcie rozmowy z dłużnikiem może okazać się, że brak zapłaty nie jest efektem jego złej woli, a ma on natomiast problemy finansowe. Wówczas całość długu można rozłożyć na określone raty. Należy przy tym pamiętać, aby wszelkich ustaleń z dłużnikiem dokonywać w formie pisemnej. Jest to nie tylko zabezpieczenie przed ewentualnym wycofaniem się kontrahenta z porozumienia, ale także może stanowić pisemne uznanie długu, co – w razie skierowania sprawy na drogę postępowania sądowego – dodatkowo uprości nam proces odzyskiwania zaległej należności. 

Co jednak, gdy polubowne metody zawiodą? Wówczas pozostaje podjąć odpowiednie kroki prawne. 

Pozew o zapłatę

W celu dochodzenia roszczenia przed sądem konieczne będzie napisanie i wysłanie do sądu pozwu. Musimy w nim przedstawić okoliczności uzasadniające nasze żądanie oraz powołać dowody na poparcie twierdzeń. W postępowaniu sądowym możemy uzyskać orzeczenie, które po zaopatrzeniu go w klauzulę wykonalności stanie się tytułem egzekucyjnym, z którym można udać się do komornika.  

Zanim jednak odzyskamy należność od dłużnika, najczęściej będziemy musieli ponieść określone koszty. Przede wszystkim wniesienie powództwa będzie wiązało się z koniecznością uiszczenia opłaty sądowej. Co do zasady dochodząc należności pieniężnych trzeba będzie uiścić opłatę stosunkową, która wynosi 5 proc. wartości przedmiotu sporu (dochodzonej pozwem należności), jednak nie mniej niż 30 zł i nie więcej niż 100 000 zł. Wyjątki w zakresie wysokości ponoszonych opłat będą dotyczyły postępowania uproszczonego, a także elektronicznego postępowania upominawczego i postępowania nakazowego. Oczywiście w przypadku wygrania sprawy sąd zasądzi od dłużnika na naszą rzecz poniesione koszty postępowania.

Wniosek o wyjawienie majątku 

Jeżeli w toku prowadzonego postępowania egzekucyjnego okaże się, że zajęty przez komornika majątek dłużnika nie rokuje zaspokojenia egzekwowanych należności lub jeżeli wierzyciel wykaże, że na skutek prowadzonej egzekucji nie uzyskał w pełni zaspokojenia swej należności, wówczas może on żądać zobowiązania dłużnika do złożenia wykazu majątku z wymienieniem m.in. rzeczy i miejsca, gdzie się znajdują, przypadających mu wierzytelności i innych praw majątkowych. Dzięki temu zdobędziemy wiedzę o składnikach majątku dłużnika, co pomoże w odzyskiwaniu zaległej należności. 

Przepisy karne

Dłużnicy powinni również pamiętać o tym, że obowiązujące przepisy prawa przewidują także różnego rodzaju sankcje karne dla osób, które nie wywiązują się ze swoich zobowiązań.

Odpowiedzialność za niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości  

Jednym z podstawowych obowiązków dłużnika jest konieczność zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości nie później niż w terminie trzydziestu dni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości. W toku postępowania upadłościowego wierzyciele mogą zgłaszać przysługujące im względem dłużnika wierzytelności, dzięki czemu, pomimo złej kondycji finansowej dłużnika, w dalszym ciągu będą mogli choć w części uzyskać zaspokojenie. Podstawowym celem postępowania upadłościowego jest wszak ochrona praw wierzycieli, którzy powinni – choć w części – uzyskać zaspokojenie. Co jednak w przypadku, gdy dłużnik pomimo obowiązku nie zgłasza wniosku o ogłoszenie upadłości? 

Zakaz prowadzenia działalności gospodarczej 

Zgodnie z art. 586 kodeksu spółek handlowych, osoba będąca członkiem zarządu spółki albo likwidatorem, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku w przypadku, gdy nie zgłasza wniosku o upadłość spółki handlowej pomimo powstania warunków uzasadniających według przepisów upadłość spółki. Co więcej, zgodnie z przepisami prawa upadłościowego w takim przypadku sąd może orzec pozbawienie prawa prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek lub w ramach spółki cywilnej oraz pełnienia funkcji zarządcy sukcesyjnego, członka rady nadzorczej, członka komisji rewizyjnej, reprezentanta lub pełnomocnika osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą w zakresie tej działalności, spółki handlowej, przedsiębiorstwa państwowego, spółdzielni, fundacji lub stowarzyszenia. Taki zakaz może zostać orzeczony na okres od jednego do dziesięciu lat

Oszustwo

Co do zasady dłużnik nie płaci swoich zobowiązań z uwagi na przejściowe lub permanentne problemy finansowe. Zdarza się jednak i taka sytuacja, kiedy dłużnik od samego początku nie miał zamiaru uregulować należności. Przykładowo, kontrahent odbiera zamówiony towar i kontakt z nim całkowicie się urywa – telefony milczą, siedziba pustoszeje. W takim przypadku należałoby rozważyć, czy nie padliśmy ofiarą przestępstwa oszustwa. Zgodnie bowiem z art. 286 § 1 kodeksu karnego karze podlega osoba, która w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadza inną osobę do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem za pomocą wprowadzenia jej w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania. W opisanym wyżej przypadku będziemy mieli do czynienia z wprowadzeniem w błąd co do zamiaru zapłaty za zamówiony towar. 

Przestępstwa przeciwko obrotowi gospodarczemu

Co więcej, gdy dłużnik podejmuje czynności zmierzające do wyzbycia się składników swojego majątku m.in. przez jego ukrywanie, usuwanie, darowanie, niszczenie wiedząc, że grozi mu niewypłacalność lub upadłość, czym udaremnia lub uszczupla zaspokojenie swojego wierzyciela, również popełnia przestępstwo. Dotyczy to również sytuacji tworzenia przez dłużnika nowej jednostki gospodarczej (np. spółki), na którą przenosi składniki swojego majątku w celu udaremnienia lub ograniczenia zaspokojenia należności swoich wierzycieli. 

Zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa

W przypadku, gdy działanie dłużnika wypełniło wszystkie znamiona przewidziane w określonym przepisie karnym, wówczas można, a nawet trzeba, złożyć zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa. Stanowi o tym treść art. 304 § 1 kodeksu karnego, zgodnie z którym każdy, kto dowiedział się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym prokuratora lub Policję.

* * *

Niewywiązywanie się przez kontrahentów ze swoich zobowiązań jest sytuacją dość częstą. Nie powinniśmy jednak załamywać się w takim przypadku, tylko podjąć aktywne działania przeciwko dłużnikowi. Jak wyżej wskazano, istnieje szereg mechanizmów umożliwiających odzyskanie środków finansowych od nierzetelnych dłużników. Należy jednak pamiętać, aby na każdym etapie gromadzić dowody potwierdzające zasadność swoich roszczeń, co zdecydowanie ułatwi cały proces dochodzenia roszczeń. W związku z tym trzeba również mieć na względzie, aby wszelkich ustaleń ze stroną przeciwną dokonywać w formie pisemnej, dzięki czemu będziemy mogli uniknąć lub przeciwdziałać uchylaniu się dłużnika od żłożonych przez niego zapewnień. 

Autor:

Dominika Solipiwko – prawnik, kancelaria Duraj Reck i Partnerzy.